Τι έδειξαν τα αποτελέσματα της πρωτογενούς έρευνας του υπ. Τουρισμού για το Ειδικό Σήμα Αγροτουρισμού.
Βασικό στόχο της έρευνας αποτέλεσε η καταγραφή των απόψεων των εταίρων αναφορικά με τα οφέλη, τις δυσχέρειες και τις προκλήσεις που προκύπτουν από την υιοθέτηση του Ειδικού Σήματος Αγροτουρισμού. Παράλληλα, η έρευνα προχώρησε στην καταγραφή και ανάλυση τόσο παραγόντων επιτυχίας, όσο και ανασχετικών παραγόντων για την ανάπτυξη του αγροτουρισμού ευρύτερα.
Σε ό,τι αφορά το προφίλ των επιχειρηματιών, διαπιστώνεται πως σχεδόν οι μισοί ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα κάτω των 50 ετών, γεγονός που καταδεικνύει πως η ενασχόληση με τον αγροτουρισμό γίνεται αντιληπτή ως μία αξιόλογη επιχειρηματική ευκαιρία και μια ελκυστική δραστηριότητα από νέους αγρότες. Εντούτοις, πρέπει να επισημανθεί πως αρκετοί είναι αυτοί που ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα των άνω των 50. Πρόκειται για τους πρωτοπόρους του αγροτουρισμού στη χώρα μας, οι οποίοι ξεκίνησαν να προσφέρουν υπηρεσίες αγροτουρισμού πριν διαμορφωθεί το σχετικό θεσμικό πλαίσιο.
Οι περισσότεροι από τους νεότερους σε ηλικία επιχειρηματίες επέλεξαν να πραγματοποιήσουν σπουδές στη Διοίκηση Επιχειρήσεων.
Ιδιαίτερα ενδιαφέροντα ήταν τα ευρήματα αναφορικά με το κατά πόσο οι επιχειρηματίες είναι κάτοικοι της περιοχής ή έχουν κάποιο ιδιαίτερο δεσμό με την περιοχή (καταγωγή) ή είναι νεοεισερχόμενοι.
Διαπιστώθηκε πως οι περισσότεροι από τους ερωτηθέντες γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στην περιοχή ή διαθέτουν ρίζες και περιουσιακά στοιχεία σε αυτή, για αυτό και επέλεξαν να δραστηριοποιηθούν εκεί.
Ορισμένες φορές πρόκειται για παιδιά αγροτικής οικογένειας, τα οποία έφυγαν για σπουδές, εργάστηκαν για ένα διάστημα στην Αθήνα και στη συνέχεια επέστρεψαν στον τόπο τους και δραστηριοποιήθηκαν στον αγροτουρισμό. Σε μία μονάχα περίπτωση ο επιχειρηματίας έχει καταγωγή από άλλη περιοχή, αλλά επέλεξε να δραστηριοποιηθεί στην Κρήτη λόγω των επαγγελματικών ευκαιριών που αυτή προσφέρει για απασχόληση στον τουρισμό.
Σε ό,τι αφορά την ταυτότητα των επιχειρήσεων, οι περισσότερες έχουν ιδρυθεί σχετικά πρόσφατα, εντός δηλαδή της τελευταίας δεκαετίας , με δύο από αυτές να έχουν ιδρυθεί τα τελευταία 4 χρόνια.
Πρόκειται για οικογενειακές επιχειρήσεις. Λίγες από αυτές διαθέτουν επιπλέον μόνιμο προσωπικό, αλλά είναι αρκετά συχνή η πρόσληψη εποχικού εργατικού δυναμικού κατά τις περιόδους αιχμής. Ειδική αναφορά πρέπει να κάνουμε στο γεγονός πως ορισμένοι από τους ερωτηθέντες εξέφρασαν τη δυσφορία τους αναφορικά με τη δυσκολία εύρεσης ανειδίκευτου και ειδικευμένου εργατικού δυναμικού. Επισημαίνεται ότι οι αγροτουριστικές επιχειρήσεις συχνά αναπτύσσονται σε ορεινές περιοχές οι οποίες χαρακτηρίζονται από γήρανση του πληθυσμού. Επομένως, είναι περιορισμένη η προσφορά νέου εργατικού δυναμικού.
Οι περισσότερες επιχειρήσεις διαθέτουν φυτώρια, κήπους και καλλιέργειες διαφόρων ειδών (λαχανόκηποι, βοτανόκηποι, οπωροφόρα δέντρα, κήποι με αρωματικά φυτά), τις οποίες οι επισκέπτες μπορούν να επισκεφθούν και συνήθως να παρακολουθήσουν ή συμμετέχουν στις γεωργικές εργασίες (φύτεμα, συλλογή, κηπουρική κ.ά.). Σε δύο περιπτώσεις μονάδων (οι οποίες δεν έχουν λάβει το ειδικό σήμα) δεν επιτρέπεται στους επισκέπτες να συμμετέχουν στις καθημερινές εργασίες είτε διότι αυτό θα δημιουργούσε πρόβλημα στις εργασίες του αγροκτήματος είτε διότι δεν υπάρχει ασφάλεια που να τους καλύπτει σε περίπτωση ατυχήματος.
Η περιήγηση στις καλλιέργειες συνοδεύεται από ενημέρωση σχετικά με τη διαδικασία παραγωγής, τη χλωρίδα, την πανίδα και το μικροκλίμα. Στην περίπτωση των βοτάνων και των αρωματικών φυτών η ενημέρωση περιλαμβάνει την ιστορία και τις ευεργετικές και θεραπευτικές τους ιδιότητες, ενώ συχνά κατά το τέλος της περιήγησης δίνεται η δυνατότητα στους επισκέπτες να δοκιμάσουν τα προϊόντα ή αφεψήματα ακόμα και να παρασκευάσουν εδέσματα τα οποία και μπορούν εν συνεχεία να απολαύσουν.
Σε αρκετές περιπτώσεις η αγροτουριστική μονάδα διαθέτει δέντρα ελιάς ή ελαιώνα και παρέχεται στους επισκέπτες η δυνατότητα να συμμετέχουν σε δραστηριότητες όπως η συγκομιδή και το πάτημα. Ορισμένες μονάδες (οι οποίες δεν έχουν λάβει το σήμα) διαθέτουν ελαιοτριβεία και τυποποιητήρια, στα οποία και πραγματοποιούνται επιμορφωτικές ξεναγήσεις (πληροφορίες για τις παραδοσιακές πρακτικές καλλιέργειας, τις διάφορες ποικιλίες της ελιάς κ.ά.).
Σε μεμονωμένες περιπτώσεις διατηρείται φάρμα με ζώα. Σε μία περίπτωση είναι διαθέσιμη στους επισκέπτες φάρμα με άλογα με τα οποία ο επισκέπτης μπορεί να περιηγηθεί στην περιοχή με συνοδό, ενώ σε μία άλλη μονάδα είναι δυνατή η συμμετοχή των επισκεπτών σε εργασίες όπως η κουρά των προβάτων. Σε μεμονωμένες περιπτώσεις μονάδων που δεν έχουν λάβει το σήμα, οι φάρμες εξειδικεύονται στην εκτροφή συγκεκριμένων ειδών (αλόγων, βουβαλιών, βοοειδών).
Δραστηριότητες υπαίθρου
Η βασική υπαίθρια δραστηριότητα που προσφέρεται είτε από την ίδια τη μονάδα είτε από άλλες συνεργαζόμενες επιχειρήσεις της περιοχής είναι η πεζοπορία (hiking): η πραγματοποίηση μονοήμερων ή και πολυήμερων περιπάτων στη γύρω περιοχή με στόχο την απόλαυση του φυσικού περιβάλλοντος (βουνά, φαράγγια), αλλά και του πολιτιστικού πλούτου (π.χ. παραδοσιακοί οικισμοί, συμμετοχή σε τοπικές εορτές).
Σε ορισμένες περιπτώσεις, ανάλογα με τα ιδιαίτερα φυσικά χαρακτηριστικά της εκάστοτε περιοχής (γειτνίαση με ορεινούς όγκους, λίμνες, φαράγγια, βιότοπους, προστατευμένες περιοχές Natura κ.ά.), οι επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν δραστηριότητες όπως η ορειβασία - αναρρίχηση, το ψάρεμα, το birdwatching (παρατήρηση πουλιών), αλλά και η ποδηλασία ή η τοξοβολία.
Γαστρονομικές δραστηριότητες
Κατά την εξέταση των δεδομένων κατέστη προφανής η στενή διασύνδεση του αγροτουρισμού με τη γαστρονομία και την προώθηση της πρωτογενούς παραγωγής.
Οι βασικές γαστρονομικές δραστηριότητες που παρέχονται είναι οι εξής:
▪ Ένα μεγάλο μέρος των αγροτουριστικών μονάδων διοργανώνει μαθήματα παρασκευής παραδοσιακών προϊόντων (π.χ. μυζήθρα, ρακόμελο) και μαγειρικής κατά τα οποία αξιοποιούνται τα αγνά, τοπικά προϊόντα και παρασκευάζονται παραδοσιακές συνταγές (πίτες, ψωμί, γλυκά του κουταλιού κ.ά.). Σε αρκετές περιπτώσεις τα μαθήματα πραγματοποιούνται σε υπαίθριους χώρους/κουζίνες, με τη χρήση παραδοσιακού ξυλόφουρνου.
▪ Σε λίγες περιπτώσεις πραγματοποιούνται παρουσιάσεις για την τοπική γαστρονομική παράδοση, food tours, επισκέψεις σε τοπικά οινοποιεία και ζυθοποιεία, τυροκομεία ή κτηνοτροφικές μονάδες καθώς και σεμινάρια για συγκεκριμένα προϊόντα (π.χ. σεμινάρια παραγωγής τυριού ή μελιού).
▪ Αρκετά δημοφιλής είναι και η διοργάνωση εκδηλώσεων και σεμιναρίων γευσιγνωσίας ( food tasting) για προϊόντα όπως το λάδι, τυρί, κρασί, μέλι.
▪ Ορισμένες μονάδες, οι οποίες δεν έχουν λάβει το σήμα, διοργάνωναν παλαιότερα μαθήματα/ σεμινάρια με θεματικές όπως ιστορική γαστρονομία και ιστορία του ψωμιού ή του τυριού . Τα σεμινάρια σταμάτησαν γιατί το κόστος πώλησης ήταν υψηλό και δεν συγκέντρωναν μεγάλο ενδιαφέρον.
▪ Μονάδες που δεν έχουν λάβει το σήμα προσφέρουν γαστρονομικές εμπειρίες στους επισκέπτες τους είτε με τη μορφή brunch, γεύματος, βραδινού είτε με την παροχή ενός καλαθιού για την πραγματοποίηση πικνίκ . Σε όλες τις περιπτώσεις οι συμμετέχοντες επισημαίνουν ότι τα προσφερόμενα εδέσματα παρασκευάζονται με τοπικά προϊόντα ενώ ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην αξιοποίηση παραδοσιακών συνταγών.
Δημιουργικά εργαστήρια
Σε ορισμένες περιπτώσεις προσφέρονται βιωματικά εργαστήρια παρασκευής φυσικών προϊόντων περιποίησης (σαπουνιών, κηραλοιφών) με αγνά υλικά.
Σε μεμονωμένες περιπτώσεις διοργανώνονται στους χώρους της αγροτουριστικής μονάδας, ανάλογα με τους διαθέσιμους χώρους, τα εξής:
• Εκθέσεις τέχνης και μαθήματα ζωγραφικής ή φωτογραφίας
• Πολιτιστικές εκδηλώσεις (συναυλίες)
• Μαθήματα δημιουργικής γραφής
• Μαθήματα σύνθεσης μουσικής, παραδοσιακού τραγουδιού, εκμάθησης παραδοσιακών οργάνων
• Μαθήματα αγγειοπλαστικής
• Μαθήματα υφαντικής
• Σεμινάρια αεικουλτούρας / permaculture
Σημαντική ζήτηση καταγράφεται για υπηρεσίες ευεξίας και πιο συγκεκριμένα για τη διοργάνωση ομαδικών και ατομικών μαθημάτων γιόγκα και σε μικρότερο βαθμό την παροχή υπηρεσιών μασάζ με την χρήση τοπικών παραδοσιακών προϊόντων (ελαιόλαδο ή τοπικά αιθέρια έλαια).
Αρκετές μονάδες οι οποίες δεν έχουν λάβει το σήμα διαθέτουν εγκαταστάσεις στις οποίες οι επισκέπτες μπορούν να κολυμπήσουν (πισίνες, γούρνες) ή να ασκηθούν (μίνι γήπεδο ποδοσφαίρου, υπαίθρια όργανα γυμναστικής). Σε μεμονωμένες περιπτώσεις διοργανώνονται από τη μονάδα δημιουργικά παιχνίδια για μικρούς και μεγάλους (ξύλινες κατασκευές, διαδρομές εντός του ελαιώνα με τη χρήση GPS κ.ά.).
