H Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τις τελευταίες προβλέψεις της σχετικά με την παραγωγή, το εμπόριο και την εγχώρια χρήση ευρέος φάσματος πηγών πρωτεϊνών ζωοτροφών στην ΕΕ.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι, για ορισμένες πρωτεΐνες ζωοτροφών, η ΕΕ εξακολουθεί να εξαρτάται από τις εισαγωγές, η Επιτροπή δημοσίευσε επίσης μελέτη σχετικά με τις ευκαιρίες και τους περιορισμούς διαφοροποίησης των πηγών πρωτεϊνών.
Φαίνεται ότι η επιλογή των πρωτεϊνών ζωοτροφών για τη ζωική παραγωγή εξακολουθεί να εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, με κυριότερο την ανταγωνιστικότητα.
Η κερδοφορία και οι ισχυρές αξιακές αλυσίδες παραμένουν καίριας σημασίας για την ανάπτυξη της παραγωγής πρωτεϊνών στην ΕΕ. Η μείωση της εξάρτησης από τις εισαγωγές ζωοτροφών μπορεί να συμβάλει στη στρατηγική αυτονομία της ΕΕ και να εξασφαλίσει ένα πιο ανθεκτικό και αυτόνομο σύστημα τροφίμων της ΕΕ, βελτιώνοντας παράλληλα τη βιωσιμότητα.
Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία για το 2023/24, η ζήτηση ζωοτροφών εκτιμάται, βάσει των υποθέσεων, ότι θα παραμείνει σταθερή στους 71 εκατομμύρια τόνους ακατέργαστων πρωτεϊνών σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο εμπορίας.
Η αυτάρκεια της ΕΕ για όλες τις πηγές πρωτεϊνών αναμένεται να ανέλθει στο 75%.
Η ΕΕ παραμένει πλήρως επαρκής σε χονδροαλεσμένη χορτονομή και εξακολουθεί να είναι η κύρια πηγή πρωτεϊνών ζωοτροφών, αντιπροσωπεύοντας το 41% της συνολικής χρήσης ζωοτροφών στην ΕΕ. Το μερίδιο όλων των αλεύρων ελαιούχων σπόρων αντιπροσωπεύει το 27% της συνολικής χρήσης πρωτεϊνών ζωοτροφών στην ΕΕ και το μερίδιο των σιτηρών αντιπροσωπεύει το 21%.
Ωστόσο, όσον αφορά τα άλευρα ελαιούχων σπόρων, η ΕΕ παράγει μόνο το 27% των αναγκών της για τη διατροφή του κτηνοτροφικού της τομέα.
Η εξάρτηση της ΕΕ από τις εισαγωγές πρωτεϊνούχων προϊόντων συνδέεται κυρίως με εδαφοκλιματικούς και διαρθρωτικούς λόγους, όπως το μέσο μέγεθος των εκμεταλλεύσεων, η διαθέσιμη γη στην ήπειρο, η ανταγωνιστικότητα των διαφόρων καλλιεργειών και, συνολικά, το λιγότερο ευνοϊκό έδαφος και κλίμα για συγκεκριμένα προϊόντα, όπως οι σπόροι σόγιας.
Η παραγωγή της ΕΕ πλούσιων σε πρωτεΐνες φυτών (ελαιούχοι σπόροι και ξηρά όσπρια) προβλέπεται να ανέλθει σε 7,2 εκατομμύρια τόνους ακατέργαστων πρωτεϊνών το 2023/24, ποσοστό που αντιπροσωπεύει σημαντική αύξηση 28% τα τελευταία 15 χρόνια.
Οι συστάσεις που παρουσιάστηκαν στην έκθεση της Επιτροπής του 2018 σχετικά με την ανάπτυξη φυτικών πρωτεϊνών στην ΕΕ οδήγησαν στην εφαρμογή συγκεκριμένων μέτρων στήριξης στο πλαίσιο της τρέχουσας Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚAΠ).
Η συνδεδεμένη εισοδηματική στήριξη για ψυχανθή και πρωτεϊνούχες καλλιέργειες περιλαμβάνεται σε 20 στρατηγικά σχέδια της ΚAΠ. Η υποστηριζόμενη έκταση αναμένεται να αυξηθεί από 4,2 εκατομμύρια εκτάρια το 2022 σε 6,4 εκατομμύρια εκτάρια το 2023 και στη συνέχεια σε σχεδόν 7,1 εκατομμύρια εκτάρια το 2027. Επιπλέον, τα οικολογικά προγράμματα που προβλέπονται σε 20 στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ στηρίζουν επίσης έμμεσα την παραγωγή οσπρίων.
Η Επιτροπή επενδύει επίσης στην έρευνα και την καινοτομία στον τομέα των πρωτεϊνούχων καλλιεργειών και των συστημάτων διατροφής στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» και της ευρωπαϊκής σύμπραξης καινοτομίας για τη γεωργία, ώστε να καταστούν τα συστήματα ζωικής παραγωγής πιο βιώσιμα, ανθεκτικά και κυκλικά. Ωστόσο, είναι σημαντικό να διερευνηθεί κατά πόσον θα μπορούσαν να γίνουν περισσότερα σε επίπεδο ΕΕ και σε εθνικό επίπεδο για τη στήριξη των οικονομικών επιλογών των γεωργών όσον αφορά την παραγωγή πρωτεϊνών στην ΕΕ.
Διαφοροποίηση των πηγών πρωτεϊνούχων ζωοτροφών
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε από την Επιτροπή και εκπονήθηκε από εξωτερική ερευνητική κοινοπραξία, παρέχει ολοκληρωμένη ανάλυση των παραγόντων που καθοδηγούν τις επιλογές των γεωργών και άλλων παραγόντων της αλυσίδας, καθώς και των επιλογών που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν για τη στήριξη της παραγωγής πρωτεϊνούχων ζωοτροφών στην ΕΕ.
Οι στρατηγικές διατροφής αντικατοπτρίζουν την ποικιλομορφία των τομέων των καλλιεργειών και της κτηνοτροφίας της ΕΕ. Σε ολόκληρη την ΕΕ, οφείλονται κυρίως σε οικονομικούς λόγους, όπως η τιμή των καλλιεργειών που παράγονται στην ΕΕ σε σύγκριση με τις εισαγόμενες καλλιέργειες.
Οι γεωργοί επηρεάζονται επίσης από συμβατικές ρυθμίσεις, την ύπαρξη ισχυρών αλυσίδων εφοδιασμού, τις νομοθετικές απαιτήσεις που σχετίζονται με συγκεκριμένους τύπους γεωργίας, όπως η βιολογική, και τις μακροχρόνιες πρακτικές με τις οποίες είναι εξοικειωμένοι.
Υπάρχει επίσης ζήτημα διαθεσιμότητας, δεδομένου ότι η αύξηση της διαφοροποίησης της παραγωγής στην ΕΕ απαιτεί διαθέσιμη γεωργική γη κατάλληλη για τις απαραίτητες καλλιέργειες. Η μελέτη δείχνει ότι η αντικατάσταση του 50% των εισαγωγών ισοδυνάμου σόγιας θα σήμαινε την ανταλλαγή 6,6 εκατομμυρίων εκταρίων άλλων καλλιεργειών.
Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, οι πιθανές επιλογές για τη μείωση της εξάρτησης από τις εισαγωγές μπορούν επομένως να είναι μόνο ένας συνδυασμός διαφορετικών μοχλών και εναλλακτικών λύσεων που πρέπει να είναι ανταγωνιστικές, διαθέσιμες για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, να ανταποκρίνονται στις διατροφικές ανάγκες των ζώων και να έχουν λογικές τιμές. Μεταξύ των διαφόρων δράσεων που προτείνονται, η μελέτη αναφέρει ιδίως την αύξηση του μεριδίου της πρωτεΐνης που προέρχεται από χόρτο στη διατροφή των μηρυκαστικών, την υποστήριξη της δημόσιας και ιδιωτικής έρευνας για την επιλογή αποδοτικότερων ποικιλιών για τη βελτίωση των αποδόσεων και την καλύτερη χρήση της θρεπτικής αξίας των πρώτων υλών, καθώς και τη χρηματοδότηση της κατάρτισης των γεωργών.
Σε επίπεδο πολιτικής της ΕΕ, η μελέτη συνιστά την προσωρινή αύξηση της συνδεδεμένης εισοδηματικής στήριξης στο πλαίσιο της ΚΑΠ για την καλλιέργεια φυτικών πρωτεϊνών, σύμφωνα με τους κανόνες του ΠΟΕ.
Αναφέρει επίσης ότι τα επιχειρησιακά προγράμματα της ΚΑΠ και τα ταμεία αγροτικής ανάπτυξης θα μπορούσαν να στηρίξουν περαιτέρω τους γεωργούς και τις αλυσίδες αξίας, ώστε να επενδύσουν σε εναλλακτικές λύσεις. Η δράση σε εθνικό επίπεδο είναι απαραίτητη για να συμπληρωθεί σε επίπεδο ΕΕ.
Σύμφωνα με τη μελέτη, τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να συμπεριλάβουν συστηματικά μέτρα για τη στήριξη της καλλιέργειας φυτικών πρωτεϊνών στα στρατηγικά τους σχέδια για την ΚΑΠ, αλλά και να καταρτίσουν εθνικά σχέδια για τις πρωτεΐνες.
