Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατέληξε σε προσωρινή συμφωνία με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με οδηγία για τη θέσπιση πλαισίου παρακολούθησης του εδάφους με σκοπό τη βελτίωση της ανθεκτικότητας και τη διαχείριση των κινδύνων από μολυσμένες τοποθεσίες.
Η οδηγία θα καθορίσει επίσης αρχές μετριασμού της δέσμευσης γης με έμφαση στη σφράγιση και την απομάκρυνση του εδάφους.
Τα υγιή εδάφη αποτελούν το θεμέλιο για το 95% των τροφίμων που τρώμε, φιλοξενούν περισσότερο από το 25% της βιοποικιλότητας στον κόσμο και αποτελούν τη μεγαλύτερη χερσαία δεξαμενή άνθρακα στον πλανήτη. Ωστόσο, το έδαφος είναι ένας περιορισμένος πόρος και πάνω από το 60% των εδαφών στην ΕΕ δεν είναι σε καλή κατάσταση.
Η προσωρινή συμφωνία διατηρεί τον φιλόδοξο, μη δεσμευτικό στόχο για την επίτευξη υγιών εδαφών έως το 2050. Η συμφωνία πρέπει ακόμη να επιβεβαιωθεί και από τα δύο θεσμικά όργανα.
Με τη συμφωνία που επιτεύχθηκε θεσπίσαμε το πρώτο πλαίσιο της ΕΕ για την αξιολόγηση και την παρακολούθηση των εδαφών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Είναι πλέον καιρός για δράση, καθώς πάνω από το 60% των ευρωπαϊκών εδαφών είναι ανθυγιεινά και επιδεινώνονται. Το υγιές και ανθεκτικό έδαφος είναι καίριας σημασίας για την εξασφάλιση ασφαλών και θρεπτικών τροφίμων και καθαρότερου νερού για τις επόμενες γενιές.
Paulina Hennig-Kloska, Υπουργός Κλίματος και Περιβάλλοντος της Πολωνίας
Ολοκληρωμένο πλαίσιο παρακολούθησης
Τα κράτη μέλη, με την υποστήριξη της Επιτροπής, θα παρακολουθούν πρώτα και στη συνέχεια θα αξιολογούν την υγεία όλων των εδαφών στην επικράτειά τους, έτσι ώστε οι αρχές σε ολόκληρη την ΕΕ να μπορούν να παρέχουν κατάλληλη στήριξη για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της υποβάθμισης του εδάφους.
Τόσο το Συμβούλιο όσο και το Κοινοβούλιο συμφώνησαν ως προς την ανάγκη επίτευξης ενός σταθερού και συνεκτικού πλαισίου παρακολούθησης με συγκρίσιμα δεδομένα. Συμφώνησαν ότι τα κράτη μέλη θα καθορίσουν σημεία δειγματοληψίας για παρακολούθηση, βάσει κοινής μεθοδολογίας της ΕΕ. Τα πρώτα βήματα για την παρακολούθηση των PFAS και των φυτοφαρμάκων συμφωνήθηκαν από τους συννομοθέτες.
Αξιολόγηση της υγείας του εδάφους
Η προσωρινή συμφωνία διατηρεί την έννοια των κοινών περιγραφέων εδάφους (φυσικές, χημικές και βιολογικές παράμετροι), όπως αντικατοπτρίζεται στη γενική προσέγγιση και στην αρχική πρόταση της Επιτροπής.
Εισάγει επίσης μαθήματα για την περιγραφή της υγείας του εδάφους που θα βασίζονται στις τιμές-στόχους και τις τιμές ενεργοποίησης που καθορίζονται στη γενική προσέγγιση του Συμβουλίου:
▪ μη δεσμευτικές βιώσιμες τιμές-στόχοι σε επίπεδο ΕΕ που αντικατοπτρίζουν τους μακροπρόθεσμους στόχους
▪ λειτουργικές τιμές ενεργοποίησης, οι οποίες καθορίζονται σε επίπεδο κράτους μέλους για κάθε περιγραφέα εδάφους, προκειμένου να δοθεί προτεραιότητα και να εφαρμοστούν σταδιακά διατάξεις που οδηγούν σε υγιή κατάσταση του εδάφους
Μετριασμός της κατάληψης γης
Η νέα οδηγία θα καθορίσει αρχές μετριασμού της δέσμευσης γης, με έμφαση στις πιο ορατές πτυχές της: τη σφράγιση του εδάφους και την απομάκρυνση του εδάφους.
Οι αρχές αυτές θα λαμβάνονται υπόψη από τα κράτη μέλη, ενώ θα τηρούνται οι εθνικές αποφάσεις σχετικά με τον χωροταξικό σχεδιασμό [συμπεριλαμβανομένης της στέγασης, της εξόρυξης, της βιώσιμης γεωργίας και της ενεργειακής μετάβασης].
Επόμενα βήματα
Η προσωρινή συμφωνία θα πρέπει τώρα να εγκριθεί από το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο. Στη συνέχεια, θα εγκριθεί επίσημα και από τα δύο θεσμικά όργανα μετά την αναθεώρηση από τους γλωσσομαθείς νομικούς.
Ιστορικό
Σύμφωνα με τη στρατηγική της ΕΕ για το έδαφος, την οποία παρουσίασε η Επιτροπή το 2021, η έλλειψη ειδικής νομοθεσίας της ΕΕ επισημάνθηκε ως σημαντική αιτία για την ανησυχητική κατάσταση των εδαφών της ΕΕ. Για να διασφαλιστεί το ίδιο επίπεδο προστασίας του εδάφους με αυτό που υπάρχει για το νερό, το θαλάσσιο περιβάλλον και τον αέρα στην ΕΕ, η Επιτροπή υπέβαλε την οδηγία για την παρακολούθηση του εδάφους στις 5 Ιουλίου 2023.
Ο απώτερος φιλόδοξος στόχος αυτής της οδηγίας είναι να έχουν όλα τα εδάφη σε υγιή κατάσταση έως το 2050, σύμφωνα με τη φιλοδοξία της ΕΕ για μηδενική ρύπανση. Η οδηγία θα συμβάλει επίσης στην επίτευξη του θεματολογίου των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη ανάπτυξη με ορίζοντα το 2030.
