Νέα έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επιβεβαιώνει τον σημαντικό ρόλο των στρατηγικών σχεδίων της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ) στη διασφάλιση των εισοδημάτων των γεωργών και της επισιτιστικής ασφάλειας, στηρίζοντας παράλληλα τη μετάβαση της γεωργίας της ΕΕ προς ένα βιώσιμο γεωργικό μοντέλο.
Η έκθεση επιβεβαιώνει ότι τα στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ αποσκοπούν στην εφαρμογή της πιο φιλόδοξης από ποτέ ΚΓΠ, από περιβαλλοντική και κλιματική άποψη, κατά την περίοδο 2023-2027. Αναλύει τον προβλεπόμενο αντίκτυπο των στρατηγικών σχεδίων στην επίτευξη των στόχων της ΚΓΠ για την περίοδο 2023-2027, ιδίως εκείνων που σχετίζονται με το περιβάλλον, το κλίμα και με κοινωνικές προσδοκίες, όπως η καλή διαβίωση και μεταχείριση των ζώων. Η έκθεση τονίζει επίσης την ανάγκη να ενισχυθούν τα εργαλεία πρόληψης και διαχείρισης κινδύνων και να ενισχυθούν οι στρατηγικές προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή.
Για την περίοδο 2023-2027, η ΚΓΠ υποστηρίζεται από 307 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 264 δισ. ευρώ προέρχονται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ και επιπλέον 43 δισ. ευρώ από εθνικούς πόρους.
Προβλέπονται περίπου 2.500 παρεμβάσεις στα 28 στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ που υποβλήθηκαν από τα κράτη μέλη και εγκρίθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η σημερινή έκθεση βασίζεται στις πληροφορίες που περιέχονται στα εν λόγω σχέδια, καθώς και στην ποιοτική αξιολόγηση των πιθανών επιπτώσεων των επιλογών των κρατών μελών.
Δικαιότερη κατανομή του αγροτικού εισοδήματος
Συνολικά, τα στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ δείχνουν μια σημαντική κοινή προσπάθεια για τη στήριξη του αγροτικού εισοδήματος, τη διασφάλιση δικαιότερης κατανομής σε μικρότερες εκμεταλλεύσεις και τη μείωση των εισοδηματικών διαφορών στους πιο ευάλωτους τομείς και τις μειονεκτούσες περιοχές.
Υπάρχει επίσης μια αυξημένη κοινή προσπάθεια εκσυγχρονισμού των εκμεταλλεύσεων και ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας του κλάδου.
Κατά μέσο όρο, το γεωργικό εισόδημα είναι μόνο το 45% του μέσου μισθού στην οικονομία, με διακυμάνσεις μεταξύ διαφορετικών γεωργικών τομέων και γεωργικών συστημάτων. Το 2020, η στήριξη της ΚΓΠ αντιπροσώπευε το 23% του γεωργικού εισοδήματος της ΕΕ κατά μέσο όρο. Αποδεικνύεται κλειδί για τη διατήρηση της γεωργικής δραστηριότητας και των θέσεων εργασίας σε απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές, επιβραδύνοντας την εγκατάλειψη της γης και την ερήμωση της υπαίθρου.
Ένας ισχυρός και ανθεκτικός γεωργικός τομέας αποτελεί προϋπόθεση για μια σταθερή παραγωγή τροφίμων, έναν από τους ιστορικούς στόχους της ΚΓΠ, ο οποίος παραμένει επίκαιρος όσο ποτέ σήμερα.
Πάνω από το 10% των άμεσων πληρωμών της ΕΕ, που αντιπροσωπεύουν 4 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, θα ανακατανεμηθεί μέσω αναδιανεμητικών πληρωμών προς όφελος των μικρομεσαίων εκμεταλλεύσεων.
Η πληρωμή αυτή έχει υπερδιπλασιαστεί σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο.
Η γήρανση των αγροτών αντιπροσωπεύει μια άλλη πρόκληση για τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης επισιτιστικής ασφάλειας και των αγροτικών μέσων διαβίωσης.
Η Επιτροπή χαιρετίζει το γεγονός ότι τα σχέδια θα στηρίξουν 377.000 νέους αγρότες για την εγκατάσταση γεωργικών δραστηριοτήτων. Πρόκειται για αύξηση σχεδόν σε όλα τα κράτη μέλη που υπερβαίνουν επίσης τις ελάχιστες απαιτούμενες χρηματοδοτικές πιστώσεις.
Ένας πιο πράσινος αγροτικός τομέας της ΕΕ
Για να λάβουν πλήρεις πληρωμές στην ΚΓΠ, οι αγρότες πρέπει να σέβονται ένα ενισχυμένο σύνολο απαιτήσεων και προτύπων για το περιβάλλον, το κλίμα, την υγεία, την καλή διαβίωση των ζώων και τις αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας. Αυτή η αρχή των όρων ισχύει για σχεδόν το 90% της χρησιμοποιούμενης γεωργικής έκτασης στην ΕΕ και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ενσωμάτωση των πρακτικών βιώσιμης γεωργίας.
Τα Σχέδια διαθέτουν το 32% του συνολικού προϋπολογισμού της ΚΓΠ σε εθελοντικές δράσεις για την προώθηση των στόχων για το περιβάλλον, το κλίμα και την καλή διαβίωση των ζώων. Η μεγαλύτερη χρηματοδοτική συνεισφορά προέρχεται από οικολογικά σχήματα και δεσμεύσεις για το περιβάλλον και το κλίμα στο πλαίσιο της αγροτικής ανάπτυξης, με 44,7 δισεκατομμύρια ευρώ και 33,2 δισεκατομμύρια ευρώ αντίστοιχα.
Η ευελιξία που παραχωρήθηκε στα κράτη μέλη κατά τον σχεδιασμό αυτών των εργαλείων τους επέτρεψε να στοχεύσουν συγκεκριμένες ανάγκες στο εθνικό ή περιφερειακό τους πλαίσιο και να εκμεταλλευτούν τη συμπληρωματικότητά τους.
Για παράδειγμα, η Πορτογαλία, η Βουλγαρία, η Κροατία, η Κύπρος, η Ελλάδα και η Σλοβενία σχεδιάζουν να προωθήσουν τα οργανικά λιπάσματα ως εναλλακτική των συνθετικών. Η Γερμανία υποστηρίζει τόσο τις επενδύσεις όσο και τις ενισχύσεις συντήρησης για τη γεωργοδασοκομία. Η Φινλανδία έχει ένα πρόγραμμα χειμερινής κάλυψης για την προστασία του εδάφους, ενώ η Ισπανία προσφέρει επιπλέον χρηματοδότηση για βιώσιμες πρακτικές βόσκησης και κούρεμα σε βοσκοτόπους για τη μείωση της υποβάθμισης του εδάφους και τη βελτίωση της βιοποικιλότητας. Ένα πολωνικό οικολογικό σύστημα παρέχει σημαντική υποστήριξη για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης των ζώων.
Συνολικά, τα σχέδια δείχνουν δυνατότητες να συμβάλουν στον μετριασμό του κλίματος, ιδίως μέσω σημαντικών προσπαθειών για πρακτικές δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα στο έδαφος και στη βιομάζα. Συνολικά, το 35% της γεωργικής γης της ΕΕ θα πρέπει να επωφεληθεί από δράσεις τόσο για τη δέσμευση του άνθρακα όσο και για τη μείωση των εκπομπών οξειδίου του αζώτου. Σημειώνεται επίσης πρόοδος στην προστασία της αειφόρου διαχείρισης των φυσικών πόρων, με σημαντικές προσπάθειες για την προστασία του εδάφους, με εθελοντικές πρακτικές που καλύπτουν το 47% της γεωργικής γης της ΕΕ.
Όσον αφορά τις φιλοδοξίες της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ για το 2030, τα Σχέδια θα συμβάλουν στην επίτευξη του στόχου του 25% της γεωργικής έκτασης της ΕΕ που καλλιεργείται με βιολογική καλλιέργεια.
Μέχρι το 2027, εκτιμάται ότι το 10% της γεωργικής γης της ΕΕ θα λάβει στήριξη της ΚΓΠ για βιολογική παραγωγή, από 5,6% το 2020. Συμπληρωματικές εθνικές πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη της αγοράς και τις δημόσιες προμήθειες θα βοηθήσουν στην επίτευξη του συνολικού στόχου.
Η έκθεση αναγνωρίζει επίσης τομείς για τους οποίους τα Σχέδια συλλογικά θα μπορούσαν να είχαν δείξει υψηλότερο επίπεδο φιλοδοξίας ή να είχαν ακολουθήσει πιο βέλτιστες προσεγγίσεις.
Για παράδειγμα, λαμβάνοντας υπόψη την αυξανόμενη εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων και έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από κρίσεις και διαταραχές, η Επιτροπή ζητά περαιτέρω ενίσχυση των εργαλείων διαχείρισης κινδύνου και την αυξημένη απορρόφησή τους σε ολόκληρη την Ένωση.
Παρά τις αυξανόμενες προσπάθειες, μόνο το 14% περίπου του συνόλου των εκμεταλλεύσεων της ΕΕ αναμένεται να επωφεληθεί από αυτή τη στήριξη της ΚΓΠ. Η έκθεση αναγνωρίζει ότι τα κράτη μέλη ενδέχεται να μην χρησιμοποιούν πάντα τη χρηματοδότηση της ΚΓΠ για τον σκοπό αυτό και να εφαρμόζουν αντ' αυτού εθνικά ασφαλιστικά συστήματα. Απαιτούνται επίσης προληπτικά μέτρα για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών των κρίσεων και για την αύξηση της ανθεκτικότητας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων μεσοπρόθεσμα.
Στην αξιολόγησή της, η Επιτροπή σημειώνει επίσης ότι απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες, ώστε περισσότερες εκμεταλλεύσεις να υιοθετήσουν τις ψηφιακές τεχνολογίες και την καινοτομία.
Ομοίως, το ευρύ φάσμα αναγκών για συμβουλές, κατάρτιση και ανταλλαγή γνώσεων δεν θα καλυφθεί από τη μέχρι στιγμής προγραμματισμένη χρηματοδότηση.
Η έκθεση επισημαίνει τις ίδιες προκλήσεις για τις αγροτικές κοινότητες. Το LEADER, μια προσέγγιση «από κάτω προς τα πάνω», στην οποία οι αγροτικές επιχειρήσεις, οι τοπικοί οργανισμοί, οι δημόσιες αρχές και τα άτομα από διαφορετικούς τομείς συνεργάζονται, αντιπροσωπεύει το 7,7% των συνολικών ταμείων αγροτικής ανάπτυξης της ΕΕ.
Τέλος, η Επιτροπή τονίζει στην έκθεση ότι τα στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ δεν είναι το μόνο απαραίτητο εργαλείο για τη συμβολή στις φιλοδοξίες της στρατηγικής Green Deal, Farm to Fork και Βιοποικιλότητας και για την αντιμετώπιση των πολλών συναφών προκλήσεων.
Η συμπληρωματικότητα με άλλα κοινοτικά και εθνικά κονδύλια είναι το κλειδί για την επίτευξη του συνολικού τους αντίκτυπου. Για παράδειγμα, η ανανέωση των γενεών, η μικροβιακή αντοχή και οι κοινωνικοοικονομικές ανάγκες των αγροτικών περιοχών δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν πλήρως χωρίς την κινητοποίηση άλλων εθνικών μέτρων και χρηματοδότησης από την ΕΕ, όπως τα ταμεία συνοχής της ΕΕ και η διευκόλυνση ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.
Η έκθεση αποτελεί ένα στοιχείο της ευρύτερης διαδικασίας αξιολόγησης της απόδοσης της τρέχουσας ΚΓΠ.
Πρόσθετες πληροφορίες θα προέλθουν από τα δεδομένα υλοποίησης και την αξιολόγηση του νέου μοντέλου παράδοσης το 2025, τις ετήσιες εκθέσεις απόδοσης και την ενδιάμεση και τελική αξιολόγηση το 2026 και το 2031, αντίστοιχα.
