Τα φαινόμενα παρακμής του ΟΠΕΚΕΠΕ και τη διαρροή επιδοτήσεων σε επιτήδειους περιγράφει ο πρόεδρος της Εθνικής Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Παύλος Σατολιάς. Τα διαχρονικά σφάλματα και οι διοικήσεις που έφυγαν… νύχτα. Τι πρέπει να αλλάξει.
Η πρόσφατη έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας στα γραφεία και στις βάσεις δεδομένων του Οργανισμού Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΟΠΕΚΕΠΕ) φέρνει στην επιφάνεια μία από τις μεγαλύτερες κρίσεις των τελευταίων δεκαετιών στον ελληνικό αγροτικό τομέα.
Ο ΟΠΕΚΕΠΕ, υπεύθυνος για τη διαχείριση άνω των 3 δισ. ευρώ ετησίως σε κοινοτικές ενισχύσεις, ερευνάται από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία για συστηματική απάτη και υπεξαίρεση εκατοντάδων εκατομμυρίων τα τελευταία χρόνια, έως το 2024.
Κι όμως, το βασικό ερώτημα παραμένει αναπάντητο. Πώς ένας θεσμός που υποτίθεται ότι στηρίζει την παραγωγή, κατάφερε να γίνει ο αδύναμος κρίκος της;
Ο Παύλος Σατολιάς, πρόεδρος του Συνεταιρισμού Καλαβρύτων και πρόεδρος της Εθνικής Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών (σ.σ. εκπρόσωπος της Ένωσης είναι αναπληρωματικό μέλος στο Δ.Σ. του ΟΠΕΚΕΠΕ), περιγράφει στο Euro2day.gr τον ΟΠΕΚΕΠΕ ως έναν οργανισμό που «έχει χάσει τον ρόλο του».
Η κατάσταση, όπως λέει, δεν είναι απλώς προβληματική, το πρόβλημα είναι συστημικό. «Τα τελευταία χρόνια παρακολουθούμε τον Οργανισμό να έχει αλλοτριωθεί και να απομακρύνεται από τον πυρήνα της αποστολής του», σημειώνει. «Καθυστερημένες πληρωμές, καθυστερημένες δηλώσεις, διαδικασίες που ξεκινούν Μάιο ή Ιούνιο -το 2024, φτάσαμε να ανοίξουν τον Σεπτέμβριο-, όταν στα υπόλοιπα κράτη-μέλη της Ε.Ε. οι δηλώσεις ξεκινούν την 1η Ιανουαρίου κάθε έτους».
Οι δηλώσεις αφορούν τις αιτήσεις ενιαίας ενίσχυσης που υποβάλλουν κάθε χρόνο οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι στην Ελλάδα στον ΟΠΕΚΕΠΕ, για τη λήψη αγροτικών επιδοτήσεων και άλλων ενισχύσεων που προβλέπονται από την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η καθυστέρηση στην υποβολή αυτών των αιτήσεων, σύμφωνα με τον κ. Σατολιά, έχει πραγματικό κόστος για το αγροτικό εισόδημα, για την εφοδιαστική αλυσίδα και για τη διαφάνεια στη διαχείριση κοινοτικών κονδυλίων. Το περιθώριο για ελέγχους συμπυκνώνεται σε μικρά χρονικά παράθυρα, μειώνοντας την ποιότητά τους και αφήνοντας περιθώρια για λάθη ή καταχρηστικές πληρωμές.
Ο κ. Σατολιάς τονίζει πως η κρίση στον ΟΠΕΚΕΠΕ δεν αφορά μόνο τις καθυστερήσεις αλλά και τη στόχευση των ενισχύσεων. «Είναι γνωστό στον αγροτικό κόσμο ότι μεγάλο μέρος των επιδοτήσεων καταλήγει σε ανθρώπους που δεν έχουν καμία σχέση με την παραγωγή. Δηλώνονται 640.000 αγρότες, αλλά η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική», λέει. «Τα χρήματα μοιράζονται με κοινωνικά και όχι παραγωγικά κριτήρια, με αποτέλεσμα κάθε χρόνο να μειώνονται και να διασκορπίζονται».
Το πρόβλημα δεν είναι κομματικό, είναι διαχρονικά πολιτικό, επισημαίνει. «Η ευθύνη βαραίνει τη λειτουργία του κράτους, που άφησε τον οργανισμό να λειτουργεί χωρίς κανόνες και χωρίς πραγματικό έλεγχο». Αναφέρεται σε περιπτώσεις που, όπως λέει, τα κενά στον Ευρωπαϊκό κανονισμό αξιοποιήθηκαν από επιτήδειους πλησίον του Οργανισμού για να εμφανίζονται τεχνητά βοσκότοποι, με στόχο την παράνομη είσπραξη ενισχύσεων. «Εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ κατευθύνθηκαν αλλού, όχι σε παραγωγούς», λέει χαρακτηριστικά.
Το 2021, μια διοίκηση προσπάθησε να παρέμβει, στέλνοντας φακέλους στον εισαγγελέα. Κάποια ΑΦΜ οδηγήθηκαν στη Δικαιοσύνη. Αλλά η διοίκηση εκείνη «έφυγε νύχτα».
Αναφερόμενος στο Εθνικό Απόθεμα -πρόκειται για ένα εργαλείο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), που επιτρέπει στα κράτη-μέλη της ΕΕ να κρατούν στην άκρη ένα ποσοστό των άμεσων ενισχύσεων (συνήθως 1-3% του ετήσιου προϋπολογισμού), προκειμένου να καλύψουν ειδικές περιπτώσεις ή κοινωνικά ευαίσθητες ομάδες αγροτών-, λέει πως κάποτε ήταν 20-25 εκατ. ευρώ τον χρόνο. Κάποια στιγμή όμως διογκώθηκε στα 75 εκατ. ευρώ.
«Αυτό δεν είναι φυσιολογικό. Κάτι δεν λειτούργησε σωστά. Και μάλιστα μεγάλα ποσά από αυτά πήγαν σε επιτήδειους που γνώριζαν το σύστημα και δεν είχαν την υποχρέωση να έχουν ζώα. Για να καταλάβετε, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις αστών και όχι αγροτών που δήλωναν έναν βοσκότοπο και λάμβαναν 23 ευρώ το στρέμμα», σημειώνει. Μετά από παρέμβαση της ΕΘΕΑΣ εκδόθηκε Υπουργική Απόφαση βάσει της οποίας το απόθεμα θα διανέμονταν μόνο σε κτηνοτρόφους που είχαν μητρώο ζώων.
Βέβαια αυτό δεν εμπόδισε τα κυκλώματα να βρουν άλλους τρόπους αφαίμαξης των κρατικών ενισχύσεων, όπως η κατακόρυφη αύξηση του ζωικού κεφαλαίου της χώρας. Η πολιτεία δείχνει να γνώριζε το πρόβλημα εδώ και χρόνια. Ήδη από το 2017, δηλαδή εδώ και μια οκταετία, οι Συνεταιρισμοί και η ΕΘΕΑΣ με εκατοντάδες παρεμβάσεις και επιστολές στο καθ’ ύλην αρμόδιο υπουργείο αλλά και στους συναρμόδιους φορείς είχαν καταδείξει το πρόβλημα για τη διαχρονική διασπάθιση των ενισχύσεων.
«Κάθε φορά που διαμαρτυρόμασταν, μας έλεγαν ότι η μετάβαση προς την εξυγίανση είναι δύσκολη», λέει κ. Σατολιάς.
Αποτέλεσμα; Έξι αλλαγές διοίκησης τα τελευταία χρόνια. Η προτελευταία, μόλις προ ολίγων μηνών, ενώ την Παρασκευή είχαμε την καρατόμηση, για λόγους «επιτακτικού δημοσίου συμφέροντος», του προσωρινού προέδρου του διοικητικού συμβουλίου του ΟΠΕΚΕΠΕ. κ. Νικολάου Σαλάτα, από τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Κώστα Τσιάρα.
«Μας ζήτησαν να συμμετέχουμε στο διοικητικό συμβούλιο του οργανισμού. Πήγαμε μόνο με έναν στόχο, να μετατραπεί ο ΟΠΕΚΕΠΕ σε αυτό που πρέπει να είναι. Ένας λειτουργικός, διαφανής, αυτόνομος οργανισμός. Που θα συλλέγει σωστά τις δηλώσεις, θα τις ελέγχει και θα πληρώνει τους παραγωγούς στην ώρα τους», λέει ο πρόεδρος της ΕΘΕΑΣ.
Εξηγεί ότι η κρίση στον ΟΠΕΚΕΠΕ δεν είναι απλώς διοικητική. Είναι πολιτική, θεσμική και τελικά κοινωνική. Αν δεν αλλάξει, το κόστος δεν θα μετριέται μόνο σε πρόστιμα ή καταλογισμούς. Θα μετριέται σε χαμένες παραγωγές, σε εγκατάλειψη της υπαίθρου και σε αποδυνάμωση του αγροτικού τομέα.
«Αν δεν σπάσει αυτό το σπυρί, τίποτα δεν θα αλλάξει», καταλήγει ο Σατολιάς.
