Βρουκέλλωση: Τι είναι η νόσος, πως μεταδίδεται, οι κίνδυνοι για τη δημόσια υγεία και το ζωικό κεφάλαιο, τι οφείλουν να κάνουν οι κτηνοτρόφοι.
Η βρουκέλλωση-μελιταίος πυρετός θεωρείται ως η σημαντικότερη ζωοανθρωπονόσος με παγκόσμια εξάπλωση. Ετησίως τα νέα κρούσματα στον άνθρωπο σε όλο τον κόσμο υπολογίζονται σε περισσότερα από 500.000. Στην Αιτωλοακαρνανία, σύμφωνα με τα στοιχεία που είναι σε γνώση του Α.Σ. ΕΝΩΣΗ ΑΓΡΙΝΙΟΥ, καταγράφονται ετησίως δεκάδες κρούσματα σε ανθρώπους. Και πίσω από κάθε κρούσμα σε άνθρωπο κρύβονται δεκάδες ή και εκατοντάδες κρούσματα σε αιγοπρόβατα…
Κίνδυνος για τη δημόσια υγεία… και τις επιδοτήσεις
Σημειώνουμε ότι το πρόβλημα είναι σε γνώση των αρμοδίων υπηρεσιών του υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης το οποίο και οφείλει, επιτέλους, να αναλάβει τις ευθύνες του, καθώς η εφαρμογή του σχετικού προγράμματος, όπως επισήμως κατήγγειλε και η Περιφέρεια προ ημερών, καθυστερεί ανησυχητικά, με όσες συνέπειες μπορεί να έχει αυτό τόσο στη δημόσια υγεία, όσο και στο μείζον για την οικονομία της περιοχής θέμα των ενισχύσεων, αφού η εφαρμογή του προγράμματος είναι πολύ πιθανό από φέτος να συνδεθεί με τη χορήγηση των επιδοτήσεων. Πάντως, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα, ο εμβολισμός του 90% των ζώων αναπαραγωγής είναι προαπαιτούμενο για την παράδοση γάλακτος στις γαλακτοβιομηχανίες.
Πως μεταδίδεται η νόσος
Σύμφωνα με το ΚΕΛΠΝΟ, η πηγή μόλυνσης, αλλά και η αποθήκη του παθογόνου παράγοντα της νόσου είναι αποκλειστικά τα ζώα, από τα οποία και μεταδίδεται στον άνθρωπο είτε με άμεση επαφή με τα εκκρίματά τους ή τα παράγωγά τους (κρέας, γάλα) ή με κατανάλωση μολυσμένων προϊόντων τους (γαλακτοκομικά προϊόντα) ή με την εισπνοή μολυσμένων σωματιδίων.
Η βρουκέλλωση (μελιταίος πυρετός) εξαιρετικά σπάνια μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο και ελάχιστα περιστατικά που αποδίδονται σε αυτόν τον τρόπο μετάδοσης έχουν αποδειχθεί. Η επίπτωση της βρουκέλλωσης στον άνθρωπο είναι απόλυτα συνδεδεμένη με τον επιπολασμό της νόσου στα ζώα, αλλά και με τα μέτρα ασφαλούς παραγωγής προϊόντων που εφαρμόζονται κατά την παραγωγή του νωπού γάλακτος και των γαλακτοκομικών προϊόντων (παστερίωση πρώτης ύλης, ωρίμανση τυριών).
Υψηλό κίνδυνο μετάδοσης της βρουκέλλωσης ενέχουν τα γαλακτοκομικά προϊόντα τα οποία καταναλώνονται αμέσως μετά την παρασκευή τους (ανώριμο ή φρέσκο τυρί φέτα) ή μη παστεριωμένο γάλα ή γάλα που δεν έχει υποστεί βρασμό. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται από τους καταναλωτές στα επονομαζόμενα "βιολογικά ή παραδοσιακά προϊόντα", ειδικά τυρί φέτα που παρασκευάζεται κάτω από οικιακές συνθήκες και διακινείται χωρίς έλεγχο και χωρίς να έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία ωρίμανσής του. Από την διακίνηση τέτοιου είδους προϊόντων έχουν αναφερθεί πολλές επιδημίες της νόσου.
Η επαφή με κρέας μολυσμένων ζώων δεν εγκυμονεί υψηλό κίνδυνο μόλυνσης, καθόσον τα ζώα δεν παρουσιάζουν βακτηριαιμία μεγάλης διάρκειας και κατά τη διαδικασία ωρίμανσης του κρέατος μειώνεται η ενεργός οξύτητα (pH) δημιουργώντας δυσμενές περιβάλλον για την επιβίωση του παθογόνου παράγοντα.
Σύμφωνα και με την νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επιτρέπεται η κατανάλωση κρέατος από μολυσμένα ζώα. Αντίθετα, στον σπλήνα, λεμφαδένες, μαστό, μυελό τον οστών, ήπαρ, παρατηρείται μεγάλη συγκέντρωση του βακτηρίου. Ως εκ τούτου, επαφή με τα όργανα αυτά ή κατανάλωσή τους χωρίς να έχουν θερμανθεί επαρκώς μπορεί να αποτελέσουν πηγή μόλυνσης.
Επιπτώσεις στο ζωικό κεφάλαιο
Σύμφωνα πάντα με το ΚΕΛΠΝΟ η βρουκέλλωση (brucellosis) των αιγοπροβάτων προκαλεί αποβολές στα θηλυκά ζώα και μείωση της γαλακτοπαραγωγής τους, με αποτέλεσμα σοβαρές οικονομικές απώλειες στις εκτροφές και στην εθνική οικονομία. Ο αιτιολογικός παράγοντας είναι ένα Gram(–) βακτήριο, ακίνητο, αερόβιο ή μικροαερόφιλο, σχήματος κόκκου. Δε σπορογονεί και δεν παράγει εξωτοξίνες, ενώ έχει μεγάλη ικανότητα να επιβιώνει στα φαγοκύτταρα του ξενιστή. Στα αιγοπρόβατα προκαλείται από Br. melitensis και σπανιότερα από Br. abortus και Br. οvis.
Οι απώλειες για έναν παραγωγό μπορεί να είναι τεράστιες. Το ίδιο ισχύει και για το συνολικό ζωικό κεφάλαιο μιας περιοχής όπου έχει ενσκήψει ο μελιταίος πυρετός. Φυσικά, η οικονομική ζημιά μπορεί να είναι ολέθρια. Και αυτό χωρίς να συνυπολογιστεί η απώλεια των επιδοτήσεων, ενδεχόμενο που θα είναι απολύτως καταστροφικό.
Το πρόγραμμα ελέγχου
Ο άνθρωπος μολύνεται κυρίως με την επαφή εκκριμάτων του γεννητικού συστήματος των θηλυκών ζώων ή το αίμα τους και με την κατανάλωση μη σωστά παρασκευασμένων γαλακτοκομικών προϊόντων από μολυσμένα ζώα. Λόγω της εύκολης μετάδοσης της νόσου στους ανθρώπους αποτελεί και μία από τις πιο σημαντικές ζωοανθρωπονόσους παγκοσμίως. Για αυτό το λόγο είναι νόσημα υποχρεωτικής δήλωσης σύμφωνα με το Π.Δ. 133/1992. Στην Ελλάδα είναι πιο γνωστή με το όνομα μελιταίος πυρετός (Malta Fever). Λαμβάνοντας υπόψη ότι η Ελλάδα είναι η χώρα με το μεγαλύτερο πληθυσμό αιγοπροβάτων στην Ε.Ε. και αναγνωρίζοντας τη σπουδαιότητα και κρισιμότητα της νόσου, η χώρα μας άρχισε να εφαρμόζει πρόγραμμα για τον έλεγχο της βρουκέλλωσης το 1975.
Το πρόγραμμα περιελάμβανε εμβολιασμούς των αμνών και των εριφίων, ηλικίας 3-6 μηνών, που διατηρούνταν για αναπαραγωγή με το εμβόλιο REV-1. Το 1993 αποφασίστηκε να σταματήσει ο εμβολιασμός στα νησιά και να ξεκινήσει η δεύτερη φάση του προγράμματος, που περιλάμβανε αιμοληψίες και σφαγή όλων των οροθετικών ζώων, με τελικό σκοπό την εκρίζωση του νοσήματος. Τα επόμενα χρόνια, η εφαρμογή της εκρίζωσης επεκτάθηκε και στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Λόγω της αύξησης του επιπολασμού του νοσήματος το 1998, το πρόγραμμα τροποποιήθηκε ξανά, με αποτέλεσμα την έναρξη του μαζικού εμβολιασμού των νεαρών και ενήλικων θηλυκών ζώων στην ηπειρωτική Ελλάδα και τη διατήρηση της εκρίζωσης (αιμοληψία και σφαγή των βρουκελλικών ζώων) στα περισσότερα νησιά, όπου ο επιπολασμός της νόσου μεταξύ των ποιμνίων ήταν χαμηλός.
Σήμερα, το πρόγραμμα ελέγχου και εκρίζωσης της βρουκέλλωσης περιγράφεται αναλυτικά στη με αριθ. 258735 (ΦΕΚ Β` 1220/17-07-2007) υπουργική απόφαση όπως αυτή τροποποιήθηκε από την αριθ. 258963 (ΦΕΚ Β` 1742/29-08-2008) υπουργική απόφαση.
Εμβολιασμοί
Στην ηπειρωτική Ελλάδα και στα νησιά Εύβοια, Λέσβος, Λέρος και Θάσος, εφαρμόζεται υποχρεωτικός εμβολιασμός μόνο των αμνών και εριφίων ηλικίας άνω των τριών μηνών που διατηρούνται για αναπαραγωγή, καθώς και των θηλυκών ενήλικων αιγοπροβάτων που δεν κυοφορούν. Απαγορεύεται ο εμβολιασμός κάτω των τριών μηνών καθώς και των αρσενικών ζώων. Στα ζώα που εμβολιάζονται πρέπει να γίνεται τατουάζ στο δεξί αυτί, με το λατινικό γράμμα V (vaccinated) και τα δύο τελευταία ψηφία του έτους εμβολιασμού.
Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιείται ειδική πένσα και μελάνι διάστιξης. Το εμβόλιο που χρησιμοποιείται περιέχει το στέλεχος Br. melitensis REV-1. Αυτό το στέλεχος είναι μειωμένης λοιμογόνου δύναμης και προσφέρει ικανοποιητική προστασία στα μικρά μηρυκαστικά κατά της μόλυνσης από Br. melitensis.
Ο χειρισμός του εμβολίου πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή και να λαμβάνονται όλα τα μέτρα ασφάλειας που απαιτούνται για το χειρισμό εμβολίων που περιέχουν ζωντανούς μικροοργανισμούς. Το εμβόλιο χορηγείται με ενστάλαξη στον οφθαλμό του ζώου και περιέχει 5×108 έως 2×10 CFU.
Σημειώνουμε, τέλος, ότι οι κτηνοτρόφοι οφείλουν άμεσα να απευθυνθούν στους ιδιώτες κτηνιάτρους εκτροφής και στα Δημόσια Κτηνιατρεία της περιοχής τους, προκειμένου να εμβολιάσουν τα ζώα τους και να μην διακινδυνεύσουν τη διάθεση του γάλακτος, αλλά και την είσπραξη των οικονομικών ενισχύσεων, καθώς αν καθυστερήσουν, είναι πιθανόν να μην μπορούν να εξυπηρετηθούν.
