Το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών συμμετέχει ως εταίρος σε εγκεκριμένο Έργο της Δράσης 2 των Υπομέτρων 16.1 – 16.5 «Συνεργασία για περιβαλλοντικά έργα, περιβαλλοντικές πρακτικές και δράσεις για την κλιματική αλλαγή» περιφερειακής και εθνικής εμβέλειας του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ) 2014-2020 (Μέτρο 16).
Το έργο έχει τίτλο «Βελτίωση Ποιότητας Εδαφών», με προϋπολογισμό 69.470 € για το ΓΠΑ.
Επιστημονικός υπεύθυνος του έργου είναι ο καθηγητής κ. Σταύρος Ζωγραφάκης. Στην επιστημονική ομάδα συμμετέχει ο ομότιμος καθηγητής κ. Γεράσιμος Αράπης και ο Υπ. Διδάκτορας κ. Χρήστος Βατίστας.
Το Αντικείμενο του Επιχειρησιακού Σχεδίου Μ16ΣΥΝ2-00382 «Βελτίωση Ποιότητας Εδαφών»
Το πρόβλημα που ερευνά το Έργο είναι η υποβάθμιση του εδάφους από τη ρύπανση από πλαστικά και η βελτίωση της ποιότητας αυτού, μέσω στοχευμένων παρεμβάσεων στη διαχείριση των πλαστικών απορριμμάτων / υπολειμμάτων.
Η εδαφική υποβάθμιση οδηγεί σε διάβρωση του εδάφους και σε μειωμένη ικανότητα αυτού να απορροφά διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, επιδρώντας έτσι αρνητικά στην κλιματική αλλαγή. Επίσης αποτελεί την κύρια αιτία ερημοποίησης, η οποία πιέζει ιδιαίτερα τα μεσογειακά οικοσυστήματα και στη χώρα μας.
Το Ε.Σ. εστιάζει στη βελτίωση της ποιότητας των εδαφών και συνεπώς στην αύξηση της δυνατότητας του να δεσμεύει τα αέρια του θερμοκηπίου και στην προστασία της βιοποικιλότητας των γεωργικών εδαφών ώστε να βελτιωθούν οι οικοσυστημικές υπηρεσίες που προσφέρουν.
Είναι συμβατό με τις προτεραιότητες της Εθνικής Στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα και ειδικότερα καλύπτει τον στόχο 5.5 «Διασφάλιση συμβατότητας των δραστηριοτήτων γεωργίας, κτηνοτροφίας, δασοπονίας, αλιείας και υδατοκαλλιεργειών με τη διατήρηση της βιοποικιλότητας». Επίσης η δράση για το κλίμα είναι ένας στόχος της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής.
Στόχος του Επιχειρησιακού Σχεδίου
Στόχος του Ε.Σ. είναι να μειωθούν οι εισροές και η παραμονή των πλαστικών απορριμμάτων / υπολειμμάτων στην παραγωγική μονάδα, που μειώνουν την ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων και είναι οικονομικά δαπανηρές. Αντίστροφα θα ενισχύεται το εισόδημα των παραγωγικών φορέων δια της βελτίωσης της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων τους.
Συχνά οι προσπάθειες αποκατάστασης των εδαφικών οικοσυστημάτων δεν βασίζονται σε πρότερη στοχευμένη αξιολόγηση της υγείας τους, με αποτέλεσμα να γίνεται περιττή χρήση εισροών (πχ λιπασμάτων) προκαλώντας περαιτέρω οικολογικά προβλήματα.
Το Ε.Σ. καινοτομεί καθώς δίνει έμφαση στις έννοιες των οικοσυστημικών υπηρεσιών, προσεγγίζοντας συνδιαστικά την ανακύκλωσης των απορριμμάτων, που από μόνη της προσφέρει σημαντικά οφέλη, με τη βελτίωση της ποιότητας του εδάφους στην περιοχή.
Για το σκοπό αυτό θα αναπτυχθεί λογισμικό παρακολούθησης και διαχείρισης των χρησιμοποιούμενων συσκευασιών και υλικών κάλυψης του θερμοκηπίου. Τα αποτελέσματα της διαχείρισης των πλαστικών θα αξιολογούνται με μετρήσεις των αερίων θερμοκηπίου που εκπέμπονται από το έδαφος. Με τον τρόπο αυτό πετυχαίνουμε μια ολιστική προσέγγιση στη παρακολούθηση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των εδαφικών οικοσυστημάτων, συνδυαστικά με τις διαδικασίες πρωτογενούς παραγωγής και τα υλικά που αυτή χρησιμοποιεί.
Η επιτυχής υλοποίηση του αισιοδοξεί να προσφέρει ένα πρότυπο που θα εφαρμοστεί και σε άλλες υποβαθμισμένες περιοχές.
Μεθοδολογία υλοποίησης του Επιχειρησιακού Σχεδίου
Στο πλαίσιο του Έργου, η επιχειρησιακή ομάδα θα προχωρήσει σε:
- Παρακολούθηση της περιβαλλοντικής υγείας του εδάφους, με έμφαση στην εκπομπή από αυτό αερίων του θερμοκηπίου, τα οποία συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή, ώστε να ποσοτικοποιηθεί η υποβάθμιση του εδάφους. Δείγματα θα αναλύονται (με χρήση Αεριού Χρωματογράφου/ Φασματογράφου μάζας) ώστε να ανιχνευθούν τα αέρια του θερμοκηπίου. Ταυτόχρονα, θα λαμβάνονται ενδείξεις από αισθητήρες για τη θερμοκρασία, την υγρασία, την αλατότητα, τα ολικά διαλυτά στερεά του εδάφους και άλλους παράγοντες αλληλοεπηρεασμού της ατμόσφαιρας και του εδάφους (ένταση ηλιακής ακτινοβολίας, ένταση/ κατεύθυνση ανέμου, κ.α.) με χρήση του Διαδικτύου των Πραγμάτων (Internet of Things, IoT). Θα παραμετροποιηθεί και θα προσαρμοστεί κατάλληλα το τεχνολογικό υλικό και το λογισμικό καταγραφής.
- Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση του προσωπικού των μονάδων του «Αγροτικού Οπωροκηπευτικού-Ελαιουργικού Συνεταιρισμού Τυμπακίου» (ΑΣ) και των «Φυτωρίων Καλαμάτας Γ. Νίκου- ΕΙΡ. ΧΕΙΛΑ», στη διαδικασία ορθής συλλογής και ανακύκλωσης πλαστικών απορριμμάτων.
- Συστηματική και ολοκληρωμένη ανακύκλωση σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο για τον χειρισμό και αποθήκευση των γεωργικών φαρμάκων και διαχείριση των συσκευασιών τους και του εναπομείναντος γεωργικού φαρμάκου.
- Σχεδιασμό και ανάπτυξη πληροφοριακού συστήματος ανοιχτής αρχιτεκτονικής το οποίο θα καταγράφει και θα παρακολουθεί τη διαδικασία ανακύκλωσης των πλαστικών υλικών που χρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία του θερμοκηπίου.
Αναμενόμενα αποτελέσματα του Επιχειρησιακού Σχεδίου
Η επιτυχής υλοποίηση του Ε.Σ. θα οδηγήσει σε:
- Αύξηση του ποσοστού ανακύκλωσης συσκευασιών και άλλων πλαστικών, που θα ποσοτικοποιηθεί μέσω του πληροφοριακού συστήματος που θα αναπτυχθεί.
- Χρήση ψηφιακών τεχνολογιών από παραγωγούς και γεωπόνους για εφαρμογή εισροών βάσει δεδομένων αγρού σαν συμπληρωματική της εμπειρικής προσέγγισης.
- Μέτρηση αερίων θερμοκηπίου και άλλων οικολογικών παραμέτρων, πριν και κατά τη διάρκεια υλοποίησης του έργου, συμβάλλοντας στη βελτίωση της ποιότητας των εδαφών..
- Ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και ενεργή συμμετοχή των παραγωγών στην προστασία του περιβάλλοντος.
- Ανάδειξη των περιοχών εφαρμογής ως πρωτοπόρας σε θέματα αγρο-οικολογίας και κυκλικής πράσινης οικονομίας.
- Συμβολή στην ενσωμάτωση της χώρας σε μελλοντική συμφωνία της Ε.Ε. για τα εδάφη (βλ. τον υπό έγκριση Κανονισμό Πλαίσιο για τα Εδάφη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής).
