Η νέα οδηγία μειώνει την επιτρεπόμενη ετήσια οριακή τιμή για τα λεπτά σωματίδια κατά περισσότερο από το ήμισυ.
Η αναθεωρημένη οδηγία για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα τέθηκε σε ισχύ χθες, Τρίτη 10 Δεκεμβρίου 2024, ευθυγραμμίζοντας στενότερα τα πρότυπα ποιότητας του αέρα της ΕΕ για το 2030 με τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Πρόκειται για ένα σημαντικό βήμα προς την καλύτερη προστασία της υγείας των Ευρωπαίων και την πορεία προς τη μηδενική ρύπανση του περιβάλλοντός μας έως το 2050.
Η αναθεωρημένη οδηγία συνοδεύεται από μια σειρά νέων μέτρων και αυστηρότερων προτύπων για να διασφαλιστεί ότι οι άνθρωποι θα απολαμβάνουν καθαρότερο αέρα τα επόμενα χρόνια.
Καθαρότερος ατμοσφαιρικός αέρας έως το 2030
Η νέα οδηγία μειώνει την επιτρεπόμενη ετήσια οριακή τιμή για τον κύριο ατμοσφαιρικό ρύπο – τα λεπτά σωματίδια (PM2.5) - κατά περισσότερο από το ήμισυ.
Η αναθεωρημένη οδηγία για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα επικαιροποιεί τα πρότυπα ποιότητας του αέρα, μειώνοντας τα επιτρεπόμενα επίπεδα για δώδεκα ατμοσφαιρικούς ρύπους: αιωρούμενα σωματίδια (PM2,5 και PM10), διοξείδιο του αζώτου (NO2) και οξείδια του αζώτου (NOx), διοξείδιο του θείου (SO2), όζον (O3), μονοξείδιο του άνθρακα, βενζόλιο, βενζο(a)πυρένιο, αρσενικό, κάδμιο, νικέλιο και μόλυβδο.
Η τακτική επανεξέταση των προτύπων ποιότητας του αέρα, σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα επιστημονικά στοιχεία και τις κοινωνικές και τεχνολογικές εξελίξεις, θα συμβάλει στο να τεθεί η ΕΕ σε τροχιά προς την επίτευξη του στόχου μηδενικής ρύπανσης του αέρα έως το 2050. Οι επανεξετάσεις αυτές θα διασφαλίσουν ότι η ποιότητα του αέρα εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης βελτιώνεται σταδιακά σε επίπεδα που δεν θεωρούνται πλέον επιβλαβή, σύμφωνα με τις προσπάθειες για κλιματική ουδετερότητα.
Η αναθεωρημένη οδηγία θα εξασφαλίσει επίσης έγκαιρη δράση για την επίτευξη καθαρότερου αέρα. Εάν τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι υψηλότερα από τα νέα πρότυπα του 2030 κατά τα επόμενα έτη, τα κράτη μέλη θα πρέπει να αναλύσουν κατά πόσον βρίσκονται σε καλό δρόμο για να συμμορφωθούν εγκαίρως με τη νομοθεσία και, εάν χρειαστεί, να λάβουν μέτρα για να διασφαλίσουν τη συμμόρφωση έως το 2030.
Θα στηρίξει επίσης τις τοπικές αρχές ενισχύοντας τις διατάξεις για την παρακολούθηση και τη μοντελοποίηση της ποιότητας του αέρα και θα συμβάλει στη βελτίωση των σχεδίων για την ποιότητα του αέρα. Οι βελτιωμένοι κανόνες για την παρακολούθηση και τη μοντελοποίηση της ποιότητας του αέρα θα καταστήσουν δυνατή την πληρέστερη αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τα πρότυπα και θα στηρίξουν αποδοτικότερη και αποτελεσματικότερη δράση για την πρόληψη και την αντιμετώπιση παραβιάσεων των προτύπων.
Οι εθνικές και τοπικές αρχές θα καθορίσουν τα συγκεκριμένα μέτρα που απαιτούνται για την τήρηση αυτών των προτύπων. Ταυτόχρονα, οι υφιστάμενες και νέες πολιτικές της ΕΕ στους τομείς του περιβάλλοντος, της ενέργειας, των μεταφορών, της γεωργίας, της έρευνας και καινοτομίας και άλλων τομέων θα συμβάλουν σημαντικά.
Υπό ειδικές συνθήκες, τα κράτη μέλη ενδέχεται να έχουν περισσότερο χρόνο στη διάθεσή τους για να επιτύχουν τα νέα πρότυπα. Οι παρατάσεις πρέπει να αιτιολογούνται με εμπεριστατωμένη ανάλυση και να συνοδεύονται από εξατομικευμένο χάρτη πορείας που θα καταδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο θα βελτιωθεί η ποιότητα του αέρα έως τις αναβληθείσες προθεσμίες επίτευξης. Κατά συνέπεια, τα κράτη μέλη θα πρέπει να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα για να διασφαλίσουν ότι τηρούν τα πρότυπα ποιότητας του αέρα το συντομότερο δυνατόν.
Επιπλέον, η αναθεωρημένη νομοθεσία θα διασφαλίσει ότι τα άτομα που υποφέρουν από βλάβες στην υγεία λόγω ατμοσφαιρικής ρύπανσης έχουν το δικαίωμα αποζημίωσης, σε περίπτωση παραβίασης των κανόνων της ΕΕ για την ποιότητα του αέρα. Θα επιφέρει επίσης μεγαλύτερη σαφήνεια όσον αφορά την πρόσβαση στη δικαιοσύνη, αποτελεσματικές κυρώσεις και καλύτερη ενημέρωση του κοινού σχετικά με την ποιότητα του αέρα και τις επιπτώσεις της στην ανθρώπινη υγεία.
Η εκτίμηση επιπτώσεων στην υγεία από την ποιότητα του αέρα (ΕΟΠ) του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) που δημοσιεύθηκε την Τρίτη υπογραμμίζει τη σημασία της εφαρμογής αυτών των νέων κανόνων.
Μιλώντας για την έναρξη ισχύος της οδηγίας, η επίτροπος Περιβάλλοντος, Ανθεκτικότητας των Υδάτων και Ανταγωνιστικής Κυκλικής Οικονομίας, κ. Jessika Roswall, δήλωσε:
«Κάθε χρόνο, ο μολυσμένος αέρας προκαλεί περίπου 250.000 πρόωρους θανάτους και κοστίζει στην οικονομία της ΕΕ έως και 850 δισεκατομμύρια ευρώ. Οι σημερινοί νέοι κανόνες για την ποιότητα του αέρα θα βελτιώσουν την ποιότητα ζωής εκατομμυρίων Ευρωπαίων και θα προστατεύσουν περαιτέρω τη βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματά μας, τονώνοντας παράλληλα την οικονομία μας.
Οι νέοι κανόνες σηματοδοτούν ένα σημαντικό ορόσημο για μια ανταγωνιστική Ευρώπη με μηδενική ρύπανση, συμβάλλοντας στο να καταστεί η ρύπανση ζήτημα του παρελθόντος και ο καθαρός αέρας η μελλοντική μας πραγματικότητα.»
Επόμενα βήματα
Τα κράτη μέλη έχουν πλέον προθεσμία δύο ετών για να θεσπίσουν τις νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις για τη μεταφορά της αναθεωρημένης οδηγίας στο εθνικό τους δίκαιο. Η Επιτροπή θα θεσπίσει παράγωγο δίκαιο (εκτελεστικές πράξεις) για να συμπληρώσει τους νέους κανόνες και να βοηθήσει στην εφαρμογή τους.
Ιστορικό
Η ατμοσφαιρική ρύπανση αποτελεί τη μεγαλύτερη περιβαλλοντική απειλή για την υγεία και κύρια αιτία χρόνιων ασθενειών, συμπεριλαμβανομένων των εγκεφαλικών επεισοδίων, του καρκίνου και του διαβήτη.
Πλήττει δυσανάλογα ευαίσθητες και ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Οι χειρότεροι ατμοσφαιρικοί ρύποι σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση επί του παρόντος είναι τα αιωρούμενα σωματίδια, το διοξείδιο του αζώτου και το όζον.
Η ατμοσφαιρική ρύπανση ευθύνεται για σχεδόν 250.000 πρόωρους θανάτους ετησίως στην Ευρώπη και σημαντικός αριθμός μη μεταδοτικών ασθενειών, όπως το άσθμα, τα καρδιαγγειακά προβλήματα και οι αναπνευστικές παθήσεις (συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του πνεύμονα) αποδίδονται στα αυξημένα επίπεδα αυτών των ρύπων.
Ο μολυσμένος αέρας βλάπτει επίσης το περιβάλλον, προκαλώντας οξίνιση, ευτροφισμό και ζημίες στα δάση, τα οικοσυστήματα και τις καλλιέργειες. Σήμερα, ο ευτροφισμός υπερβαίνει τα κρίσιμα φορτία στα δύο τρίτα των περιοχών οικοσυστημάτων σε ολόκληρη την ΕΕ. Αυτό έχει σημαντικό αντίκτυπο στη βιοποικιλότητα και στις υπηρεσίες που παρέχει για όλους μας.
Η Επιτροπή ενέκρινε την πρόταση αναθεώρησης της οδηγίας για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα τον Οκτώβριο του 2022. Η έναρξη ισχύος της οδηγίας αποτελεί ορόσημο για τη φιλοδοξία μηδενικής ρύπανσης της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας για ένα περιβάλλον μηδενικής ρύπανσης έως το 2050.
