Τα δεδομένα και οι εκτιμήσεις του κόστους και των οφελών, καθώς και τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα είναι καίριας σημασίας για τη μείωση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων, διασφαλίζοντας παράλληλα την επισιτιστική ασφάλεια και το εισόδημα των γεωργών, σύμφωνα με εμπειρογνώμονες και ενδιαφερόμενα μέρη.
Το Κοινό Κέντρο Ερευνών (ΚΚΕρ) συγκέντρωσε υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, ερευνητές, επαγγελματίες και εκπροσώπους της βιομηχανίας για να διερευνήσουν εναλλακτικά επιχειρηματικά μοντέλα που θα μπορούσαν να συμβάλουν στη μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων. Αυτές περιλαμβάνουν τον συνδυασμό νέων υπηρεσιών βάσει αποτελεσμάτων με συγκεκριμένα ασφαλιστικά προϊόντα που μπορούν να διευκολύνουν τις προσπάθειες των γεωργών να μειώσουν τη χρήση προϊόντων φυτοπροστασίας. Ενώ η βιομηχανία αναπτύσσει ήδη προ-εμπορικά πιλοτικά προγράμματα, τα στοιχεία για τις επιδόσεις εξακολουθούν να είναι σπάνια και αυτά τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα πρέπει ακόμη να δείξουν τις δυνατότητές τους κατά την αναβάθμιση.
Οι επιβλαβείς οργανισμοί και οι ασθένειες των φυτών μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές επιπτώσεις στις αποδόσεις των καλλιεργειών και, με τη σειρά τους, να επηρεάσουν την ασφάλεια των τροφίμων και των ζωοτροφών. Τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα (ΦΠΠ) είναι το εργαλείο πρώτης επιλογής που χρησιμοποιούν οι γεωργοί για τον έλεγχο ή την εξάλειψη επιβλαβών οργανισμών και ασθενειών, διαδραματίζοντας καίριο ρόλο στη γεωργία. Ωστόσο, οι επιπτώσεις των ΦΠΠ στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον έχουν καταστεί μείζον μέλημα για την κοινωνία και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.
Στο πλαίσιο αυτό, έχουν δρομολογηθεί διάφορες πρωτοβουλίες σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο με στόχο τη μείωση της χρήσης και του κινδύνου αυτών των ουσιών. Ταυτόχρονα, διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη εξέφρασαν ανησυχίες σχετικά με την ευλογοφάνεια της μείωσης της χρήσης ΦΠΠ χωρίς να διακυβεύεται η επισιτιστική ασφάλεια ή τα εισοδήματα των γεωργών.
Στο πλαίσιο των προσπαθειών για καλύτερη κατανόηση του εάν και πώς μπορεί να μειωθεί η χρήση και ο κίνδυνος των ΦΠΠ, ελαχιστοποιώντας παράλληλα τον αντίκτυπο στην επισιτιστική ασφάλεια και το εισόδημα των γεωργών, τον Νοέμβριο του 2023 το ΚΚΕρ διοργάνωσε διήμερο εργαστήριο στις εγκαταστάσεις του στη Σεβίλλη στην Ισπανία, εστιάζοντας σε πιθανά νέα επιχειρηματικά μοντέλα που θα μπορούσαν να διευκολύνουν τη μείωση αυτή.
Είκοσι πέντε εμπειρογνώμονες και υπάλληλοι της Επιτροπής αντάλλαξαν εμπειρίες και απόψεις σχετικά με τις διάφορες στρατηγικές που αναπτύσσονται από τους παραγωγούς ΣΔΙΤ, τους παραγωγούς γεωργικών μηχανημάτων και τον χρηματοπιστωτικό τομέα.
Τα συμπεράσματα δημοσιεύονται στην έκθεση σχετικά με τα πρακτικά του εργαστηρίου για εναλλακτικά επιχειρηματικά μοντέλα για τη μείωση των φυτοφαρμάκων.
Σπανιότητα δεδομένων
Το πρώτο βήμα για τη μείωση των ΦΠΠ είναι να μάθετε περισσότερα σχετικά με τη χρήση και τον κίνδυνο που ενέχουν. Επί του παρόντος, δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με τη χρήση ειδικών ΦΠΠ για διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές και καλλιέργειες. Τα δεδομένα αυτά θα πρέπει να είναι προσβάσιμα από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, προκειμένου να σχεδιαστούν καλύτερα οι στρατηγικές τους για τη μείωση των ΦΠΠ. Χωρίς δεδομένα, η αξιολόγηση της σκοπιμότητας των μειώσεων καθίσταται πολύ δύσκολη και τα περισσότερα από τα εναλλακτικά επιχειρηματικά μοντέλα που παρουσιάστηκαν στο εργαστήριο δεν θα λειτουργήσουν.
Έλλειψη ποσοτικών εκτιμήσεων κόστους και οφέλους
Οι αξιόπιστες εκτιμήσεις του κόστους και των οφελών που συνδέονται με τη μείωση των ΦΠΠ καθίστανται δύσκολες λόγω έλλειψης δεδομένων σχετικά με τη χρήση και τον κίνδυνο των ΦΠΠ. Τόσο το κόστος όσο και τα οφέλη πρέπει να ποσοτικοποιηθούν καλύτερα εάν θέλουμε να βρούμε μια αποδεκτή στρατηγική μείωσης. Όσον αφορά το κόστος, η μείωση της απόδοσης που συνδέεται με τη μείωση των ΦΠΠ είναι αβέβαιη, ενώ για τα οφέλη πρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο η χρήση ΦΠΠ επηρεάζει τη βιοποικιλότητα, καθώς η αυξημένη βιοποικιλότητα μπορεί εν μέρει να αντισταθμίσει την πίεση των επιβλαβών οργανισμών μέσω, μεταξύ άλλων, του φυσικού ελέγχου των επιβλαβών οργανισμών.
Νέα επιχειρηματικά μοντέλα θα μπορούσαν να μειώσουν τη χρήση ΦΠΠ
Οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή ΦΠΠ, γεωργικών μηχανημάτων και στον χρηματοπιστωτικό τομέα προωθούν νέες λύσεις για τη διευκόλυνση της μείωσης της χρήσης ΦΠΠ χωρίς μείωση του επιπέδου προστασίας από επιβλαβείς οργανισμούς ή εισοδήματος των γεωργών. Παρά το γεγονός ότι δεν εκπροσωπούνται στο εργαστήριο, οι μεταποιητές και οι λιανοπωλητές του συστήματος τροφίμων μπορούν επίσης να διαδραματίσουν ρόλο στη μετάβαση σε χαμηλότερη χρήση φυτοφαρμάκων.
Αυτά τα επιχειρηματικά μοντέλα αναγνωρίζουν ότι η φυτοπροστασία που παρέχεται από τη χρήση ΦΠΠ μπορεί να υποκατασταθεί εν μέρει από άλλες πρακτικές διαχείρισης. Οι πρακτικές διαχείρισης μπορούν επίσης να μετριάσουν τις δυνητικές απώλειες απόδοσης, ιδίως μέσω της αυστηρότερης εφαρμογής των κατευθυντήριων γραμμών για την ολοκληρωμένη διαχείριση επιβλαβών οργανισμών, χρησιμοποιώντας αποτελεσματική και φιλική προς το περιβάλλον προσέγγιση που βασίζεται σε συνδυασμό πρακτικών κοινής λογικής.
Οι περισσότεροι από αυτούς βασίζονται στη χρήση ψηφιακών συστημάτων υποστήριξης (DSS) που ενισχύουν την αποτελεσματικότητα στη χρήση φυτοφαρμάκων και προσπαθούν να ξεπεράσουν την απροθυμία των αγροτών να υιοθετήσουν νέες τεχνολογίες που οδηγούνται από την αποστροφή κινδύνου. Ως εκ τούτου, ο συνδυασμός των υπηρεσιών ασφάλισης και φυτοπροστασίας θεωρείται πολλά υποσχόμενη οδός, ακόμη και αν προκύψουν προκλήσεις από αναλογιστική άποψη λόγω των ειδικών χαρακτηριστικών των ζημιών που σχετίζονται με επιβλαβείς οργανισμούς.
Τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα βασίζονται σε νέες σχέσεις μεταξύ και μεταξύ των πρακτόρων, οι οποίες μέχρι στιγμής έχουν λειτουργήσει σε διμερή βάση: ένας αγρότης θα αγόραζε ασφάλιση από μια εταιρεία, φυτοφάρμακα από μια άλλη και μηχανήματα από μια τρίτη. Εάν πρόκειται να παρασχεθεί μια ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων με βάση την αγορά της φυτοπροστασίας ως υπηρεσίας, πρέπει να κατανοήσουμε πώς θα λειτουργήσει αυτή η πολυμερής σχέση.
Τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα δεν θα πρέπει να αποκλείουν πιο παραδοσιακά οικονομικά εργαλεία, όπως η φορολογία που βασίζεται στην εσωτερίκευση του εξωτερικού κόστους.
Συνολικά, το εργαστήριο έδειξε ότι οι διάφοροι παράγοντες του συστήματος τροφίμων (γεωργοί, συνεταιρισμοί, προμηθευτές εισροών, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα) έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν εναλλακτικά επιχειρηματικά μοντέλα για τη μείωση των φυτοφαρμάκων. Οι υπηρεσίες βάσει αποτελεσμάτων και τα ασφαλιστήρια συμβόλαια μπορούν να βοηθήσουν τους γεωργούς, με συνοδευτική κατάλληλη πολιτική (π.χ. επιδοτήσεις), να επιτύχουν αυτή τη μείωση.
