Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καθόρισε τη θέση του («γενική προσέγγιση») σχετικά με τη στοχευμένη αναθεώρηση της οδηγίας-πλαισίου για τα απόβλητα, με έμφαση στα απόβλητα τροφίμων και κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων.
Η προτεινόμενη οδηγία θέτει δεσμευτικούς στόχους για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων έως το 2030:
▪ − 10% στη μεταποίηση και μεταποίηση
▪ − 30% κατά κεφαλήν στο λιανικό εμπόριο, τα εστιατόρια, τις υπηρεσίες εστίασης και τα νοικοκυριά
Η γενική προσέγγιση συμφωνεί με τους στόχους όπως προτείνονται από την Επιτροπή και προβλέπει τη δυνατότητα καθορισμού στόχων για τα βρώσιμα τρόφιμα έως τις 31 Δεκεμβρίου 2027, ημερομηνία κατά την οποία η Επιτροπή θα επανεξετάσει τους στόχους για το 2030.
Έτος αναφοράς και διορθωτικοί συντελεστές
Οι στόχοι μείωσης της σπατάλης των τροφίμων θα υπολογιστούν σε σύγκριση με την ποσότητα που δημιουργήθηκε το 2020, δεδομένου ότι ήταν το πρώτο έτος για το οποίο συλλέχθηκαν στοιχεία σχετικά με τη σπατάλη τροφίμων σύμφωνα με εναρμονισμένη μέθοδο. Επιτρέπεται στα κράτη μέλη να χρησιμοποιούν έτος αναφοράς πριν από το 2020, εάν υπήρχαν επαρκείς μέθοδοι συλλογής δεδομένων σε εθνικό επίπεδο.
Η γενική προσέγγιση επιτρέπει στα κράτη μέλη να χρησιμοποιούν επίσης το 2021, το 2022 ή το 2023 ως έτη αναφοράς, καθώς τα στοιχεία για το 2020 ενδέχεται σε ορισμένες περιπτώσεις να μην είναι αντιπροσωπευτικά λόγω της πανδημίας COVID-19.
Οι υπουργοί συμφώνησαν επίσης ότι πρέπει να αναπτυχθούν διορθωτικοί συντελεστές προκειμένου να ληφθούν υπόψη οι διακυμάνσεις του τουρισμού και των επιπέδων παραγωγής στη μεταποίηση και μεταποίηση τροφίμων σε σχέση με το έτος αναφοράς.
Κλωστοϋφαντουργία
Η ισχύουσα οδηγία-πλαίσιο για τα απόβλητα, η οποία ισχύει ήδη από το 2008, υποχρεώνει τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν τη χωριστή συλλογή κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων για επαναχρησιμοποίηση, την προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση έως την 1η Ιανουαρίου 2025. Σύμφωνα με τη γενική προσέγγιση, έως το τέλος του 2028 η Επιτροπή θα εξετάσει το ενδεχόμενο καθορισμού ειδικών στόχων για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων, τη συλλογή, την προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση του τομέα των αποβλήτων κλωστοϋφαντουργίας.
Διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού
Η πρόταση αναθεώρησης της οδηγίας-πλαισίου για τα απόβλητα προβλέπει εναρμονισμένα συστήματα διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού (ΔΕΠ) που θα απαιτούν από τις μάρκες μόδας και τους παραγωγούς κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων να καταβάλλουν τέλη προκειμένου να συμβάλουν στη χρηματοδότηση του κόστους συλλογής και επεξεργασίας των κλωστοϋφαντουργικών αποβλήτων. Τα συστήματα αυτά θα θεσπιστούν έως και 30 μήνες μετά την έναρξη ισχύος της παρούσας οδηγίας και οι υπουργοί συμφώνησαν να συμπεριλάβουν τις πολύ μικρές επιχειρήσεις στο πεδίο εφαρμογής τους.
Το ύψος των εν λόγω τελών θα βασίζεται στην κυκλικότητα και τις περιβαλλοντικές επιδόσεις των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων (γνωστή ως οικολογική διαφοροποίηση). Δεδομένου ότι η πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων είναι η καλύτερη επιλογή, η γενική προσέγγιση ορίζει ότι τα κράτη μέλη μπορούν να απαιτούν υψηλότερα τέλη για τις εταιρείες που ακολουθούν βιομηχανικές και εμπορικές πρακτικές «ταχείας μόδας».
Η γενική προσέγγιση περιλαμβάνει επίσης ειδικές διατάξεις για τα κράτη μέλη όπου υπάρχει υψηλότερο μερίδιο κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων που αξιολογούνται ως κατάλληλα για επαναχρησιμοποίηση στην αγορά. Τα εν λόγω κράτη μέλη μπορούν να ζητήσουν από τους φορείς εμπορικής επαναχρησιμοποίησης να καταβάλουν (χαμηλότερο) τέλος όταν καθιστούν τα εν λόγω προϊόντα διαθέσιμα στην αγορά τους για πρώτη φορά.
Οντότητες κοινωνικής οικονομίας
Η γενική προσέγγιση αναγνωρίζει τον καίριο ρόλο των οντοτήτων κοινωνικής οικονομίας (συμπεριλαμβανομένων των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, των κοινωνικών επιχειρήσεων και των ιδρυμάτων) στα υφιστάμενα συστήματα συλλογής κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων. Τους επιτρέπει να διατηρούν και να λειτουργούν τα δικά τους χωριστά σημεία συλλογής. Σύμφωνα με τη θέση του Συμβουλίου, τα κράτη μέλη μπορούν να τα απαλλάσσουν από ορισμένες απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων, ώστε να αποφεύγεται ο δυσανάλογος διοικητικός φόρτος.
Επόμενα βήματα
Η γενική προσέγγιση του Συμβουλίου που επιτεύχθηκε σήμερα επιτρέπει στην εκ περιτροπής Προεδρία να αρχίσει συνομιλίες με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με το τελικό κείμενο, οι οποίες θα πραγματοποιηθούν στο πλαίσιο του νέου νομοθετικού κύκλου. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τη θέση του τον Μάρτιο του 2024.
Ιστορικό
Πάνω από 58 εκατομμύρια τόνοι αποβλήτων τροφίμων (δηλ. 131 κιλά ανά κάτοικο) παράγονται στην ΕΕ κάθε χρόνο, αντιπροσωπεύοντας εκτιμώμενη απώλεια 132 δισεκατομμυρίων ευρώ. Επιπλέον, η σπατάλη τροφίμων αντιπροσωπεύει περίπου το 16% των συνολικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου από το σύστημα τροφίμων της ΕΕ.
Η ΕΕ παράγει επίσης 12,6 εκατομμύρια τόνους κλωστοϋφαντουργικών αποβλήτων ετησίως. Μόνο τα είδη ένδυσης και υπόδησης αντιπροσωπεύουν 5,2 εκατομμύρια τόνους αποβλήτων, που ισοδυναμούν με 12 κιλά αποβλήτων ανά άτομο ετησίως. Επί του παρόντος, μόνο το 22% των αποβλήτων αυτών συλλέγεται χωριστά για επαναχρησιμοποίηση ή ανακύκλωση, ενώ το υπόλοιπο συχνά αποτεφρώνεται ή καταλήγει σε χώρους υγειονομικής ταφής.
Στις 5 Ιουλίου 2023 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε πρόταση αναθεώρησης της οδηγίας-πλαισίου για τα απόβλητα, με ειδική στόχευση στους τομείς των τροφίμων και της κλωστοϋφαντουργίας. Γενικός στόχος της πρότασης είναι η μείωση των περιβαλλοντικών και κλιματικών επιπτώσεων που συνδέονται με την παραγωγή και τη διαχείριση κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων και αποβλήτων τροφίμων.
