Τα βιολογικά τρόφιμα και η βιολογική γεωργία αποτελούν μέρος της λύσης σε πολλές από τις σημερινές προκλήσεις – κυρίως στην κλιματική κρίση και την κρίση βιοποικιλότητας.
Οι οργανικές αρχές της υγείας, της οικολογίας, της δικαιοσύνης και της φροντίδας ισχύουν για τους ανθρώπους, όλα τα έμβια όντα και το οικοσύστημα του πλανήτη.
Ένα σύστημα σε κρίση
Περισσότεροι από 800 εκατομμύρια άνθρωποι πεινούν και περίπου 2 δισεκατομμύρια υποσιτίζονται. Περίπου το 30% του παγκόσμιου ενήλικου πληθυσμού είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο και περίπου το 30% των τροφίμων που παράγονται παγκοσμίως χάνονται ή σπαταλώνται.
Η φύση φθίνει παγκοσμίως με ρυθμούς άνευ προηγουμένου στην ανθρώπινη ιστορία. Έως και 1 εκατομμύριο είδη απειλούνται με εξαφάνιση. Η υποβάθμιση της γης έχει μειώσει την παραγωγικότητα του 23% της παγκόσμιας επιφάνειας της γης, έως και 515 δισεκατομμύρια ευρώ σε ετήσιες παγκόσμιες καλλιέργειες κινδυνεύουν από την απώλεια επικονιαστών.
Έκθεση του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με την κατάσταση της βιοποικιλότητας αναφέρει ότι, από τα χιλιάδες φυτικά είδη που καλλιεργούνται για τρόφιμα, λιγότερα από 200 συμβάλλουν ουσιαστικά στην παγκόσμια παραγωγή τροφίμων και μόνο εννέα αντιπροσωπεύουν το 66% της συνολικής φυτικής παραγωγής.
Η κλιματική αλλαγή απειλεί την ικανότητά μας να διασφαλίσουμε την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια, να εξαλείψουμε τη φτώχεια και να επιτύχουμε βιώσιμη ανάπτυξη. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (GHG) από την ανθρώπινη δραστηριότητα και την κτηνοτροφία είναι η αιτία της κλιματικής αλλαγής, οδηγώντας σε επικίνδυνη αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας. Η κλιματική αλλαγή έχει τόσο άμεσες όσο και έμμεσες επιπτώσεις στη γεωργική παραγωγικότητα, συμπεριλαμβανομένων των μεταβαλλόμενων προτύπων βροχοπτώσεων, της ξηρασίας, των πλημμυρών και της γεωγραφικής ανακατανομής επιβλαβών οργανισμών και ασθενειών.
Η μη βιώσιμη γεωργία είναι μέρος του προβλήματος
Η μη βιώσιμη και βιομηχανική γεωργία είναι η μεγαλύτερη απειλή της βιοποικιλότητας και της απώλειας οικοτόπων και συμβάλλει στην κλιματική αλλαγή, μολύνοντας τα εδάφη και τα υδάτινα σώματα, αντιμετωπίζοντας άδικα τους εργαζομένους, απειλώντας τα αγροτικά μέσα διαβίωσης, καθώς και την επισιτιστική και διατροφική ασφάλεια.
Πάνω από το 40% των ειδών εντόμων κινδυνεύουν με εξαφάνιση τις επόμενες δεκαετίες, κυρίως λόγω της απώλειας οικοτόπων λόγω της μετατροπής σε εντατική γεωργία, ιδίως της χρήσης φυτοφαρμάκων, καθώς και άλλων χημικών ρύπων, χωροκατακτητικών ειδών και κλιματικής αλλαγής [Πηγή: Sánchez-Bayoa, F. and Wyckhuys, K.A.G. (2019) Παγκόσμια μείωση της εντομοπανίδας: Μια ανασκόπηση των οδηγών της. Βιολογική Διατήρηση]. Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2017, η οποία μέτρησε τη συνολική βιομάζα εντόμων που αναπτύχθηκε σε 63 περιοχές προστασίας της φύσης στη Γερμανία, εκτίμησε μείωση κατά 76% της βιομάζας ιπτάμενων εντόμων κατά τη διάρκεια των 27 ετών μελέτης.
Το 10% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου προέρχεται άμεσα από τη γεωργία σε παγκόσμιο και ενωσιακό επίπεδο [Πηγή: ΕΟΠ (2017): «National emissions reported to the UNFCCC and to the EU Greenhouse Gas Monitoring Mechanism» (Εθνικές εκπομπές που αναφέρονται στην UNFCCC και στον μηχανισμό παρακολούθησης των αερίων θερμοκηπίου της ΕΕ). Το 50% των γεωργικών εκπομπών της ΕΕ είναι μεθάνιο από μηρυκαστικά. Το 10% μπορεί να αποδοθεί στη διαχείριση κοπριάς και το 40% είναι εκπομπές υποξειδίου του αζώτου από συνθετικά φυτοφάρμακα και χημικά λιπάσματα που χρησιμοποιούνται για την καλλιέργεια τροφίμων [Πηγή: IFOAM EU (2016): «Βιολογική γεωργία, μετριασμός της κλιματικής αλλαγής και πέραν αυτής: Μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της γεωργίας της ΕΕ»].
Ωστόσο, η πρόσφατη έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC) έδειξε ότι τα συστήματα τροφίμων μας εκτιμάται ότι προκαλούν έως και το 29% των παγκόσμιων ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Στην πραγματικότητα, οι εκπομπές από τη γεωργία είναι πράγματι υψηλότερες όταν λαμβάνονται υπόψη οι έμμεσες εκπομπές. Η βιομηχανική ζωική παραγωγή εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές ζωοτροφών που καλλιεργούνται εκτός Ευρώπης, γεγονός που συμβάλλει στην αποψίλωση των δασών. Η παραγωγή συνθετικών λιπασμάτων εκπέμπει επίσης σημαντικές ποσότητες αερίων θερμοκηπίου.
Οι γεωργοί συχνά υφίστανται τις συνέπειες των μη βιώσιμων οικονομιών και τρόπων ζωής μας. Είναι από τους φτωχότερους και πιο ανασφαλείς ανθρώπους στον κόσμο που πλήττονται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή.
Τα βιολογικά τρόφιμα και η βιολογική γεωργία αποτελούν μέρος της λύσης
Η βιολογική γεωργία μπορεί να μειώσει τις εκπομπές, καθώς βασίζεται σε μειωμένες εισροές, κλειστούς κύκλους θρεπτικών ουσιών και γόνιμα εδάφη. Παρέχει πολλά οφέλη για την καλή μεταχείριση των ζώων και το περιβάλλον για το έδαφος, το νερό και τη βιοποικιλότητα. Η διατροφή των ζώων σε καλά διαχειριζόμενους λειμώνες συμβάλλει επίσης στην επαναφορά του άνθρακα στο έδαφος.
Όλες οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη γεωργία πρέπει να μειωθούν. Η λύση βρίσκεται εν μέρει στη γεωργία.
Αν γίνει σωστά, η γεωργία που βασίζεται στις αρχές της βιολογικής γεωργίας και των αγροοικολογικών πρακτικών μπορεί να αποτελέσει μέρος της λύσης για τη μετάβαση σε βιώσιμα συστήματα τροφίμων και την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή.
Αυτό θα πρέπει να συμβαδίζει με αλλαγές συμπεριφοράς: βιώσιμη διατροφή, μείωση του νερού των τροφίμων, επιλογή της ποιότητας έναντι της ποσότητας και μετασχηματισμός της γεωργίας για τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεών της.
Οι πολιτικές διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στον μετασχηματισμό των τροφίμων και της γεωργίας.
