Η γενική προσέγγιση στην οποία κατέληξε σήμερα το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει ως στόχο να καταστήσει υποχρεωτική την παρακολούθηση της υγείας του εδάφους, παρέχει κατευθυντήριες αρχές για τη βιώσιμη διαχείριση του εδάφους και αντιμετωπίζει καταστάσεις όπου η ρύπανση του εδάφους ενέχει απαράδεκτους κινδύνους για την υγεία και το περιβάλλον.
Τα υγιή εδάφη αποτελούν το θεμέλιο για το 95% των τροφίμων που τρώμε, φιλοξενούν περισσότερο από το 25% της βιοποικιλότητας στον κόσμο και αποτελούν τη μεγαλύτερη χερσαία δεξαμενή άνθρακα στον πλανήτη. Ωστόσο, το έδαφος αποτελεί περιορισμένο πόρο και πάνω από το 60% των εδαφών στην ΕΕ δεν είναι σε καλή κατάσταση.
Ολοκληρωμένο πλαίσιο παρακολούθησης
Τα κράτη μέλη, με την υποστήριξη της Επιτροπής, θα παρακολουθούν πρώτα και στη συνέχεια θα αξιολογούν την υγεία όλων των εδαφών στην επικράτειά τους, έτσι ώστε οι αρχές και οι ιδιοκτήτες γης να μπορούν να λαμβάνουν βιώσιμες πρακτικές διαχείρισης του εδάφους και άλλα κατάλληλα μέτρα σε ολόκληρη την ΕΕ. Τα κράτη μέλη θα καθορίσουν σημεία δειγματοληψίας για παρακολούθηση, βάσει κοινής μεθοδολογίας της ΕΕ.
Η γενική προσέγγιση περιλαμβάνει πρόσθετες δυνατότητες ευελιξίας για τα κράτη μέλη όσον αφορά τις μετρήσεις του εδάφους, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας χρήσης υφιστάμενων δεδομένων και συστημάτων παρακολούθησης. Καθορίζει επίσης τις ελάχιστες απαιτήσεις ποιότητας για τα εργαστήρια που αναλύουν δείγματα εδάφους, ώστε να εξασφαλίζεται η συγκρισιμότητα των μετρήσεων του εδάφους.
Αξιολόγηση της υγείας του εδάφους
Η γενική προσέγγιση συμμερίζεται τη φιλοδοξία της πρότασης της Επιτροπής όσον αφορά την αξιολόγηση της υγείας του εδάφους, διατηρώντας την έννοια των περιγραφέων εδάφους (φυσικές, χημικές και βιολογικές παράμετροι). Προκειμένου να προσαρμοστεί στις τοπικές συνθήκες, συμφωνήθηκε στο Συμβούλιο ένα πιο ευέλικτο σύστημα διπλής αξίας για την αξιολόγηση της υγείας του εδάφους:
μη δεσμευτικές βιώσιμες τιμές-στόχοι σε επίπεδο ΕΕ που αντικατοπτρίζουν τους μακροπρόθεσμους στόχους
λειτουργικές τιμές ενεργοποίησης, που καθορίζονται σε επίπεδο κρατών μελών για κάθε περιγραφέα εδάφους, προκειμένου να ιεραρχηθούν και να εφαρμοστούν σταδιακά μέτρα που οδηγούν σε υγιή κατάσταση του εδάφους
Βιώσιμη διαχείριση του εδάφους
Σύμφωνα με τη γενική προσέγγιση, τα κράτη μέλη θα καθορίσουν πρακτικές για τη βιώσιμη διαχείριση του εδάφους εντός πέντε ετών από την έναρξη ισχύος της οδηγίας, λαμβάνοντας υπόψη τις κατευθυντήριες αρχές βιώσιμης διαχείρισης του εδάφους που ορίζονται στην οδηγία.
Μετριασμός της κατάληψης γης
Ενώ διατηρείται ο φιλόδοξος μακροπρόθεσμος στόχος να μην υπάρχει καθαρή δέσμευση γης έως το 2050, η γενική προσέγγιση επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση της σφράγισης και της καταστροφής του εδάφους, ως των πλέον ορατών, των πιο επιδραστικών και των ευκολότερων στην παρακολούθηση πτυχών της δέσμευσης γης.
Καθορίζει αρχές μετριασμού που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στον χωροταξικό σχεδιασμό των κρατών μελών, οι οποίες είναι επαρκώς ευέλικτες ώστε να σέβονται τις αποφάσεις χωροταξικού σχεδιασμού των κρατών μελών, μεταξύ άλλων όσον αφορά τα μέτρα στέγασης και ενεργειακής μετάβασης.
Μολυσμένες τοποθεσίες
Σύμφωνα με την προτεινόμενη οδηγία, τα κράτη μέλη θα εντοπίσουν όλες τις δυνητικά μολυσμένες τοποθεσίες και στη συνέχεια θα τις χαρτογραφήσουν σε δημόσιο μητρώο.
Η γενική προσέγγιση εισάγει μια σταδιακή προσέγγιση βάσει κινδύνου. Αυτό θα επιτρέψει στα κράτη μέλη να δώσουν προτεραιότητα στα μέτρα, λαμβάνοντας υπόψη τους δυνητικούς κινδύνους, το κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο και την τρέχουσα και προγραμματισμένη χρήση γης. Για να συμβάλουν στον εντοπισμό δυνητικά μολυσμένων τοποθεσιών, οι υπουργοί συμφώνησαν να καταρτίσουν εθνικούς καταλόγους δραστηριοτήτων δυνητικής ρύπανσης.
Μόλις εντοπιστεί μια μολυσμένη τοποθεσία, θα διερευνηθεί και θα αντιμετωπιστούν τυχόν απαράδεκτοι κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον.
Επόμενα βήματα
Η γενική προσέγγιση στην οποία κατέληξε το Συμβούλιο θα επιτρέψει στην εκ περιτροπής προεδρία του να αρχίσει συνομιλίες με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με την τελική μορφή του κειμένου. Οι διαπραγματεύσεις αναμένεται να ξεκινήσουν στο πλαίσιο του νέου νομοθετικού κύκλου.
Ιστορικό
Σύμφωνα με τη στρατηγική της ΕΕ για το έδαφος, την οποία παρουσίασε η Επιτροπή το 2021, η έλλειψη ειδικής νομοθεσίας της ΕΕ επισημάνθηκε ως σημαντική αιτία για την ανησυχητική κατάσταση των εδαφών της ΕΕ. Για να εξασφαλιστεί το ίδιο επίπεδο προστασίας του εδάφους που υπάρχει για τα ύδατα, το θαλάσσιο περιβάλλον και τον αέρα στην ΕΕ, η Επιτροπή υπέβαλε την οδηγία για την παρακολούθηση του εδάφους στις 5 Ιουλίου 2023.
Ο απώτερος φιλόδοξος στόχος της προτεινόμενης οδηγίας είναι να υπάρχουν όλα τα εδάφη σε υγιή κατάσταση έως το 2050, σύμφωνα με τη φιλοδοξία της ΕΕ για μηδενική ρύπανση. Η προτεινόμενη οδηγία συμβάλλει επίσης στην επίτευξη του θεματολογίου των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη ανάπτυξη με ορίζοντα το 2030.
