Δεν είναι το παρελθόν, …είναι το μέλλον!
Η Ελλάδα είναι μια χώρα με μεγάλη ποικιλία ενοτήτων τοπίου. Ωστόσο, όπως και η βιοποικιλότητα, αυτή η ποικιλότητα του τοπίου αντιμετωπίζει σήμερα σοβαρές απειλές.
Η γήρανση του αγροτικού πληθυσμού, το κόστος εργασίας, η δυσκολία εύρεσης αγοράς σε μια δραστηριότητα που κυριαρχείται από μεγάλη παραγωγή, η κλιματική αλλαγή και ο αντίκτυπός της στη διαχείριση των υδάτων είναι μόνο μερικοί από τους παράγοντες που ευθύνονται για την αυξανόμενη απώλεια την ταυτότητα, την κληρονομιά, τη μνήμη, τον πολιτισμό και την οικονομία μας.
Είναι απαραίτητο, και δυνατό, να αλλάξει αυτή η διαδρομή. Είναι επιτακτική ανάγκη η παραγωγή σύμφωνα με τις δυνατότητες της γης και του κλίματος, με αρχαία γνώση – όλο και πιο σημαντική για τη σημερινή βιωσιμότητα – σε συνδυασμό με προϊόντα υψηλής ποιότητας τροφίμων, βιολογικά πιστοποιημένα, με ελκυστικό σχεδιασμό και σε δίκαιες τιμές. Είναι απαραίτητο να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας και οικολογική αξία ταυτόχρονα, βελτιώνοντας την υγεία των πληθυσμών και παρέχοντας μελλοντικούς ορίζοντες για τα εδάφη και τους ανθρώπους.
Η «γεωργία τοπίου» έχει να κάνει με τη δημιουργία μιας νέας προσέγγισης στη γεωργία αλλάζοντας ριζικά τη νοοτροπία των αγροτών, από το να είναι μόνο παραγωγοί τροφίμων σε να γίνουν διαχειριστές τοπίου.
Έτσι, τα τρόφιμα είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου όσον αφορά τη διατήρηση του πολιτισμού, την προστασία της βιοποικιλότητας, τη βελτίωση της ποιότητας του εδάφους, τη διαχείριση των υδάτων, την αποκατάσταση των αγροτικών οικοσυστημάτων, τη δημιουργία ασφαλών και όμορφων τόπων ζωής και την ενίσχυση της φύσης του τοπίου κάθε περιοχής.
Αυτή η νοοτροπία πρέπει στη συνέχεια να δείξει μια πορεία προς την ενσωμάτωση της παραγωγής τροφίμων σε κοινωνικές και περιβαλλοντικές πτυχές σε αυτό που μπορεί να ονομαστεί «καλλιέργεια τοπίου».
Εν ολίγοις, υπάρχουν τόσοι τρόποι παραγωγής τροφής και διατήρησης της τοπικής γαστρονομίας όσες και μονάδες τοπίου και αυτοί δημιουργούν θέσεις εργασίας, δίκτυα αγροτών και βοηθούν τη γεωργία της χώρας να προσαρμοστεί σε θερμότερα κλίματα στο παρόν και στο μέλλον.
Η δημιουργία οικολογικής, διατροφικής, αισθητικής, οικονομικής ή και πολιτιστικής αξίας στη γεωργία μικρής κλίμακας, θα αποδείξει ότι, αν και για πολλούς είναι το παρελθόν, για άλλους είναι το μέλλον.
Ο ρόλος των οικογενειακών εκμεταλλεύσεων
H μικρή -κατά κανόνα- οικογενειακή εκμετάλλευση είναι η ραχοκοκαλιά της αγροτικής οικονομίας στη χώρα μας και ως τέτοια θα πρέπει να προστατευθεί και να ενισχυθεί.
Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Eurostat, την ΕΕ καταγράφονται 9,1 εκατομμύρια εκμεταλλεύσεις, η συντριπτική πλειονότητα των οποίων (υπολογίζεται ότι το 93%) μπορούν να ταξινομηθούν ως οικογενειακές εκμεταλλεύσεις. Πρόκειται δηλαδή για αγροκτήματα υπό οικογενειακή διαχείριση, όπου το 50% ή περισσότερο του αγροτικού εργατικού δυναμικού παρείχαν οι εργαζόμενοι της ίδιας της οικογένειας.
Οι οικογενειακές εκμεταλλεύσεις κυριαρχούν στη δομή της γεωργίας της ΕΕ όσον αφορά τον αριθμό των εκμεταλλεύσεων, τη συμβολή τους στη γεωργική απασχόληση και, σε μικρότερο βαθμό, την έκταση της γης που καλλιεργούν και την αξία της παραγωγής που παράγουν.
Σχεδόν έξι στις δέκα εκμεταλλεύσεις (περίπου 57%) λειτουργούσαν μόνο από τον κάτοχο και τα μέλη της οικογένειας. Σε επιπλέον 36% των αγροκτημάτων, η οικογενειακή εργασία αντιπροσώπευε τουλάχιστον το 50% της συνολικής εργασίας.
Οι οικογενειακές εκμεταλλεύσεις αντιπροσώπευαν την πλειοψηφία της χρησιμοποιούμενης γεωργικής έκτασης (περίπου το 61% των 157,4 εκατομμυρίων εκταρίων που χρησιμοποιήθηκαν), το μεγαλύτερο μέρος του συνολικού αγροτικού εργατικού δυναμικού (σχεδόν 78%), την πλειοψηφία των κτηνοτροφικών μονάδων (σχεδόν 55%) και τυπική παραγωγή (περίπου 56%).
Αν και οι μη οικογενειακές εκμεταλλεύσεις αντιπροσώπευαν μόνο περίπου το 7% όλων των εκμεταλλεύσεων στην ΕΕ, αντιπροσώπευαν πολύ υψηλότερα μερίδια της γης που χρησιμοποιήθηκε για τη γεωργική παραγωγή (περίπου 39%), του συνολικού εργατικού δυναμικού (περίπου 22%), των κτηνοτροφικών μονάδων (περίπου 45%) και της τυπικής παραγωγής (περίπου 44%).
Οι οικογενειακές εκμεταλλεύσεις αντιπροσώπευαν τουλάχιστον το 80% όλων των εκμεταλλεύσεων σε όλες τις χώρες της ΕΕ, εκτός από την Εσθονία (65%) και τη Γαλλία (58%). Οι χώρες της ΕΕ με τα υψηλότερα μερίδια οικογενειακών εκμεταλλεύσεων είναι η Ελλάδα, η Ρουμανία και η Πολωνία (όλες με μερίδιο περίπου 99% όλων των εκμεταλλεύσεων).
