Ένα «φυτοφάρμακο» προλαμβάνει, καταστρέφει ή ελέγχει έναν επιβλαβή οργανισμό («παράσιτο») ή ασθένεια ή προστατεύει τα φυτά ή τα φυτικά προϊόντα κατά την παραγωγή, την αποθήκευση και τη μεταφορά.
Περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων: ζιζανιοκτόνα, μυκητοκτόνα, εντομοκτόνα, ακαρεοκτόνα, νηματοδοκτόνα, μαλακιοκτόνα, ρυθμιστές ανάπτυξης, απωθητικά, τρωκτικοκτόνα και βιοκτόνα.
Τι είναι ένα φυτοπροστατευτικό προϊόν
Τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα είναι «φυτοφάρμακα» που προστατεύουν τις καλλιέργειες ή τα επιθυμητά ή χρήσιμα φυτά.
Χρησιμοποιούνται κυρίως στον γεωργικό τομέα αλλά και στη δασοκομία, την κηπουρική, τις περιοχές αναψυχής και στους κήπους του σπιτιού.
Περιέχουν τουλάχιστον μία δραστική ουσία και έχουν μία από τις ακόλουθες λειτουργίες:
▪ προστατεύουν τα φυτά ή τα φυτικά προϊόντα από επιβλαβείς οργανισμούς/ασθένειες, πριν ή μετά τη συγκομιδή
▪ επηρεάζουν τις βιολογικές διεργασίες των φυτών (όπως ουσίες που επηρεάζουν την ανάπτυξή τους, εξαιρουμένων των θρεπτικών ουσιών)
▪ συμβάλλουν στη διατήρηση φυτικών προϊόντων
▪ καταστρέφουν ή αποτρέπουν την ανάπτυξη ανεπιθύμητων φυτών ή μερών φυτών
Συνήθως περιέχουν επίσης άλλα συστατικά που ονομάζονται βοηθητικά και μπορεί επίσης να περιέχουν αντιφυτοτοξικά ή συνεργιστικά.
Οι χώρες της ΕΕ εγκρίνουν φυτοπροστατευτικά προϊόντα στην επικράτειά τους και διασφαλίζουν τη συμμόρφωση με τους κανόνες της ΕΕ
Τι είναι οι δραστικές ουσίες, τα αντιφυτοτοξικά ή τα συνεργιστικά
Δραστική ουσία είναι κάθε χημική ουσία, φυτικό εκχύλισμα, φερομόνη ή μικροοργανισμός (συμπεριλαμβανομένων των ιών), που δρα κατά των «επιβλαβών οργανισμών» ή επί φυτών, μερών φυτών ή φυτικών προϊόντων.
Το αντιφυτοτοξικό είναι μια ουσία ή ένα παρασκεύασμα που προστίθεται σε ένα φυτοπροστατευτικό προϊόν για την εξάλειψη ή τη μείωση των φυτοτοξικών επιδράσεων του φυτοπροστατευτικού προϊόντος σε ορισμένα φυτά.
Συνεργιστικό είναι μια ουσία ή παρασκεύασμα που, ενώ παρουσιάζει μηδενική ή ασθενή μόνο δράση, όπως αναφέρεται στο άρθρο 2 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1107/2009, μπορεί να δώσει ενισχυμένη δράση στη δραστική ουσία ή στις δραστικές ουσίες ενός φυτοπροστατευτικού προϊόντος.
Προτού μια δραστική ουσία, αντιφυτοτοξικό ή συνεργιστικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ένα φυτοπροστατευτικό προϊόν στην ΕΕ, πρέπει να εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Οι εν λόγω δραστικές ουσίες, αντιφυτοτοξικά ή συνεργιστικά υποβάλλονται σε εντατική αξιολόγηση και αξιολόγηση από ομοτίμους από τα κράτη μέλη και την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων προτού ληφθεί απόφαση έγκρισης
Τι είναι και πως λειτουργούν οι μικροοργανισμοί
Μικροοργανισμοί όπως βακτήρια, μύκητες, ιοί και πρωτόζωα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την προστασία των φυτών, καθώς μερικοί από αυτούς είναι παράσιτα ή παθογόνα εντόμων ή άλλων οργανισμών που είναι παράσιτα ή προκαλούν ασθένειες στα φυτά.
Λόγω των βιολογικών ιδιοτήτων τους, αυτοί οι μικροοργανισμοί χρησιμοποιούνται παγκοσμίως (συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ) εδώ και δεκαετίες για τον βιολογικό έλεγχο επιβλαβών οργανισμών και ασθενειών των φυτών.
Οι μικροοργανισμοί απαντώνται φυσικά στο περιβάλλον και τα στελέχη με τις καλύτερες ιδιότητες είναι αυτά που χρησιμοποιούνται στον βιολογικό έλεγχο για την καταπολέμηση παρασίτων και ασθενειών στην προστασία των καλλιεργειών.
Ωστόσο, προτού επιτραπεί η χρήση μικροοργανισμών, πρέπει να εξακριβωθεί ότι η χρήση τους είναι ασφαλής και δεν έχει αρνητικές συνέπειες για την υγεία των ανθρώπων και των ζώων ή για άλλους οργανισμούς-μη στόχους.
Στην ΕΕ εφαρμόζονται τέσσερις εκτελεστικοί κανονισμοί. Οι νέοι κανόνες αντικατοπτρίζουν τις τελευταίες επιστημονικές εξελίξεις και βασίζονται στις ειδικές βιολογικές ιδιότητες των μικροοργανισμών.
Οι νέοι κανόνες
Οι νέοι κανόνες διευκολύνουν την έγκριση μικροοργανισμών για χρήση ως δραστικές ουσίες σε φυτοπροστατευτικά προϊόντα και την έγκριση προϊόντων που τους περιέχουν. Σκοπός είναι οι γεωργοί σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση να έχουν καλύτερη πρόσβαση σε βιολογικές εναλλακτικές λύσεις αντί των χημικών φυτοφαρμάκων και να μπορούν να προστατεύουν τις καλλιέργειές τους με πιο βιώσιμο τρόπο.
Οι νέοι κανόνες ευθυγραμμίζονται πλήρως με τις φιλοδοξίες της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και θα συμβάλουν επίσης στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Από το αγρόκτημα στο πιάτο».
Ασφάλεια
Σημειώνουμε ότι οι μικροοργανισμοί έχουν χρησιμοποιηθεί σχεδόν για όσο καιρό υπάρχει η ανθρωπότητα, για παράδειγμα στην παρασκευή ψωμιού, τυριού, μπύρας, στην οινοποιία.
Στη σύγχρονη εποχή, οι χρήσεις τους έχουν διευρυνθεί. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως θεμελιώδη συστατικά προβιοτικών πρόσθετων τροφίμων/ζωοτροφών ή για την παρασκευή φαρμακευτικών δραστικών ουσιών.
Οι μικροοργανισμοί απαντώνται στη φύση και οι περισσότεροι από αυτούς είναι αβλαβείς. Πολλά από αυτά παίζουν βασικούς ρόλους στα οικοσυστήματα, για παράδειγμα αποσυνθέτοντας οργανική ύλη στο έδαφος για να τη καταστήσουν διαθέσιμη σε άλλους οργανισμούς ή εμπλουτίζοντας το έδαφος με ατμοσφαιρικό άζωτο («αζωτοδέσμευση») για να το καταστήσουν διαθέσιμο στα φυτά.
Όπως όλες οι άλλες δραστικές ουσίες που χρησιμοποιούνται σε φυτοπροστατευτικά προϊόντα, οι μικροοργανισμοί μπορούν να εγκριθούν για χρήση μόνο εάν πληρούν τα κριτήρια έγκρισης που ορίζονται στον κανονισμό για τη διάθεση στην αγορά φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Τα κράτη μέλη, η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αξιολογούν κάθε δραστική ουσία για ασφάλεια για τον άνθρωπο και το περιβάλλον πριν διατεθεί στην αγορά και χρησιμοποιηθεί σε φυτοπροστατευτικό προϊόν.
Σε ένα δεύτερο ρυθμιστικό βήμα, τα κράτη μέλη εγκρίνουν κάθε φυτοπροστατευτικό προϊόν που περιέχει εγκεκριμένες δραστικές ουσίες για την προβλεπόμενη χρήση.
Επί του παρόντος, περισσότεροι από 60 μικροοργανισμοί έχουν εγκριθεί στην ΕΕ μετά από επιστημονική αξιολόγηση κινδύνου που επιβεβαίωσε ότι η χρήση τους σε φυτοπροστατευτικά προϊόντα είναι ασφαλή.
Βιολογικά φυτοπροστατευτικά
Τα βιολογικά φυτοπροστατευτικά προϊόντα που περιέχουν μικροοργανισμούς μπορεί να είναι εξίσου αποτελεσματικά με τα χημικά όταν χρησιμοποιούνται σωστά σε βέλτιστες συνθήκες.
Όπου οι συνθήκες είναι λιγότερο βέλτιστες μπορεί να είναι λιγότερο αποτελεσματικές από τα χημικά, επειδή ως ζωντανοί οργανισμοί απαιτούν «βέλτιστες συνθήκες χρήσης» για να είναι επιτυχείς στον έλεγχο των παρασίτων.
Συνήθως έχουν επίδραση σε ένα μικρό φάσμα οργανισμών που είναι παράσιτα για τα φυτά. Αυτό τα καθιστά εγγενώς πιο ασφαλή από τα χημικά.
Η χρήση τέτοιων βιολογικών εναλλακτικών λύσεων παίζει βασικό ρόλο στη βιολογική γεωργία, όπου οι αγρότες μπορούν να χρησιμοποιούν μικροοργανισμούς ως παράγοντες βιολογικού ελέγχου.
Ολοκληρωμένη διαχείριση παρασίτων
Οι μικροοργανισμοί διαδραματίζουν επίσης βασικό ρόλο στην Ολοκληρωμένη Διαχείριση Παρασίτων, την οποία πρέπει να εφαρμόσουν οι αγρότες στην ΕΕ.
Οι αγρότες πρέπει να προτιμούν προληπτικές ενέργειες, παρακολούθηση και εναλλακτικές βιολογικής φυτοπροστασίας (συμπεριλαμβανομένων προϊόντων με βάση τους μικροοργανισμούς), πριν από τη χρήση χημικών φυτοπροστατευτικών προϊόντων.
Η ολοκληρωμένη διαχείριση παρασίτων στοχεύει επίσης στη διατήρηση της χρήσης φυτοφαρμάκων και άλλων μορφών παρέμβασης μόνο σε επίπεδα που δικαιολογούνται οικονομικά και οικολογικά, ενώ θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιηθούν και άλλα μέτρα όπως η αμειψισπορά, η επιλογή των κατάλληλων ποικιλιών και οι τεχνικές καλλιέργειας.
