Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει έναν κανονισμό για την παρακολούθηση των δασών, ο οποίος θα καλύψει τα υφιστάμενα κενά πληροφόρησης όσον αφορά τα ευρωπαϊκά δάση και θα δημιουργήσει μια ολοκληρωμένη βάση γνώσεων για τα δάση, ώστε να μπορέσουν τα κράτη μέλη, οι ιδιοκτήτες και οι διαχειριστές δασών να βελτιώσουν την ανταπόκρισή τους στις αυξανόμενες πιέσεις που ασκούνται στα δάση και να ενισχύσουν την ανθεκτικότητά τους.
Η καλύτερη παρακολούθηση θα καταστήσει δυνατή τη λήψη μέτρων για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των δασών απέναντι σε διασυνοριακές απειλές από επιβλαβείς οργανισμούς, ξηρασίες και δασικές πυρκαγιές που επιδεινώνονται από την κλιματική αλλαγή, θα επιτρέψει την ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών μοντέλων, όπως η ανθρακοδεσμευτική γεωργία, και θα στηρίξει τη συμμόρφωση με τη συμφωνηθείσα νομοθεσία της ΕΕ.
Γιατί χρειαζόμαστε νομοθεσία της ΕΕ για την παρακολούθηση των δασών;
Τα δάση της Ευρώπης υφίστανται αυξανόμενη πίεση λόγω της κλιματικής αλλαγής, των άμεσων ή έμμεσων επιπτώσεων των μη βιώσιμων ανθρώπινων δραστηριοτήτων και των σχετικών αλλαγών στη χρήση της γης. Κίνδυνοι όπως οι δασικές πυρκαγιές, οι εστίες επιβλαβών οργανισμών, οι ξηρασίες και οι καύσωνες, οι οποίοι συχνά αλληλοενισχύονται, είναι πιθανό να οδηγήσουν σε συχνότερα και εντονότερα καταστροφικά συμβάντα που δεν σταματούν στα εθνικά σύνορα. Οι πιέσεις αυτές υπονομεύουν την ανθεκτικότητα των δασών και απειλούν την ικανότητα των δασών να επιτελούν τις διάφορες περιβαλλοντικές και κοινωνικοοικονομικές λειτουργίες τους, συμπεριλαμβανομένου του ρόλου τους ως φυσικών καταβοθρών άνθρακα.
Οι συνολικές πληροφορίες σχετικά με την κατάσταση των δασών στην ΕΕ είναι κατακερματισμένες. Τα δεδομένα σχετικά με την περιβαλλοντική, κοινωνική και οικονομική αξία τους, τις πιέσεις που αντιμετωπίζουν και τις οικοσυστημικές υπηρεσίες που παρέχουν είναι σε μεγάλο βαθμό ανομοιογενή και ασυνεπή. Τα στοιχεία που είναι διαθέσιμα επί του παρόντος παρουσιάζουν κενά και αλληλεπικαλύψεις και συχνά παρέχονται με σημαντική καθυστέρηση. Επιπλέον, ακόμη και τα προηγμένα συστήματα παρακολούθησης δεν καλύπτουν τα μη δασοκομικά δεδομένα (δηλαδή τη βιοποικιλότητα και το κλίμα). Με άλλα λόγια, η ΕΕ δεν διαθέτει ένα κοινό σύστημα συλλογής μακροπρόθεσμων, ακριβών και συγκρίσιμων δεδομένων για τα δάση. Αυτό περιορίζει την ικανότητα των κρατών μελών, των δασοκόμων, των διαχειριστών δασών και άλλων ενδιαφερόμενων μερών να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις και να ενεργούν κατά των παραγόντων άγχους και των απειλών, μεταξύ άλλων για την ταχεία και αποτελεσματική αντιμετώπιση του κινδύνου καταστροφών.
Ένα ολοκληρωμένο, υψηλής ποιότητας και έγκαιρο σύστημα παρακολούθησης που καλύπτει όλα τα δάση και άλλες δασικές εκτάσεις στην ΕΕ και διασφαλίζει τη συγκρισιμότητα των δεδομένων θα συμβάλει στην αντιμετώπιση αυτών των απειλών, θα στηρίξει την αγροτική ανάπτυξη και τη βιοοικονομία, θα συμβάλει στη συμμόρφωση με τους συμφωνηθέντες κανόνες και πολιτικές της ΕΕ και θα καταστήσει δυνατή την υιοθέτηση νέων επιχειρηματικών μοντέλων, όπως η ανθρακοδεσμευτική γεωργία και οι πληρωμές για οικοσυστημικές υπηρεσίες. Η συστηματική παρακολούθηση των δασών σε επίπεδο ΕΕ όσον αφορά τους κλιματικούς κινδύνους, τους κινδύνους και τις ζημίες με υψηλή ευκρίνεια και συχνότητα είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη βελτίωση της διαχείρισης κινδύνων, της προσαρμογής και της αποκατάστασης μετά από καταστροφές.
Τι προτείνει ο νόμος για την παρακολούθηση των δασών;
Θα θέσει σε εφαρμογή ένα ολοκληρωμένο και υψηλής ποιότητας σύστημα παρακολούθησης που θα διασφαλίζει τυποποιημένα ή εναρμονισμένα δεδομένα και θα καλύπτει όλα τα δάση και άλλες δασικές εκτάσεις. Θα βασιστεί στα υφιστάμενα σύνολα δεδομένων, στις ορθές πρακτικές των κρατών μελών και στην τεχνολογική πρόοδο της τηλεπισκόπησης, καθώς και στην ικανότητα της ΕΕ να παρέχει τις εν λόγω υπηρεσίες.
Συγκεκριμένα, ο νόμος για την παρακολούθηση των δασών θα δημιουργήσει:
- Σύστημα χαρτογράφησης και εντοπισμού των δασικών μονάδων
- Πλαίσιο συλλογής δεδομένωνγια τα δάση, το οποίο συνδυάζει:
- Τυποποιημένα δεδομένα, για τα οποία η Επιτροπή θα αναλάβει ηγετικό ρόλο και θα παρέχει οικονομικά αποδοτική υπηρεσία κυρίως από τη γεωσκόπηση (Copernicus)
- Εναρμονισμένα δεδομένα, σε μεγάλο βαθμό από τις εθνικές απογραφές δασών, τα οποία είναι συγκρίσιμα σε ολόκληρη την Ευρώπη
- Πλαίσιο κοινοχρησίας δεδομένων για τα δάση:
τόσο η Επιτροπή όσο και τα κράτη μέλη θα δημοσιεύουν τα δεδομένα αυτά, μεταξύ άλλων στο σύστημα πληροφοριών για τα δάση στην Ευρώπη (FISE).
Ποιος θα επωφεληθεί από τη νομοθεσία της ΕΕ για την παρακολούθηση των δασών;
Για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, ο νέος νόμος θα προσφέρει καλύτερα δεδομένα και πρόσβαση σε πληροφορίες, συμπεριλαμβανομένων πιο επικαιροποιημένων δεδομένων, μεταξύ άλλων, σχετικά με τις φυσικές διαταραχές, τις δασικές καταστροφές, την ικανότητα καταβόθρας, την κατάσταση της βιοποικιλότητας και τη βιοοικονομία σε όλα τα κράτη μέλη. Με βάση τις υφιστάμενες εθνικές προσπάθειες, το πλαίσιο θα προσφέρει καλύτερα δεδομένα και γνώσεις για τη λήψη αποφάσεων και την εφαρμογή της πολιτικής. Το πλαίσιο θα συμβάλει στη δημιουργία ολοκληρωμένης διακυβέρνησης των δασών, εξασφαλίζοντας τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών και ενθαρρύνοντάς τα να καταρτίσουν μακροπρόθεσμα δασικά σχέδια, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις σχετικές διαστάσεις πολιτικής και την πολυλειτουργικότητα των δασών.
Τα τρέχοντα στοιχεία δείχνουν ότι ο αντίκτυπος των μελλοντικών αυξήσεων της θερμοκρασίας σε 32 είδη δέντρων στην Ευρώπη έως το 2100 αναμένεται να μειώσει την αξία των ευρωπαϊκών δασικών εκτάσεων κατά 27 % λόγω της προβλεπόμενης μείωσης των οικονομικά πολύτιμων ειδών. Η στρατηγική και τεκμηριωμένη παρέμβαση σήμερα θα μειώσει αυτή τη μείωση.
Οι διαχειριστές δασών μπορούν να διαθέσουν στην αγορά τις υπηρεσίες οικοσυστήματος που παρέχουν τα δάση τους, όπως οι απορροφήσεις άνθρακα, στο πλαίσιο της πιστοποίησης της ΕΕ για την απομάκρυνση του άνθρακα, με βάση πιο αξιόπιστα και προσβάσιμα δεδομένα, συμβάλλοντας στην ενίσχυση της ανθρακοδεσμευτικής γεωργίας. Η οικονομική αξία της καθαρής καταβόθρας άνθρακα της δασικής περιοχής της ΕΕ εκτιμάται σε 32.8 δισ. EUR, σύμφωνα με την εκτίμηση επιπτώσεων που συνοδεύει τον προτεινόμενο κανονισμό. Η δασοκομία και τα προϊόντα ξυλείας της ΕΕ απομακρύνουν επί του παρόντος περίπου 380 εκατομμύρια τόνους ισοδυνάμου CO2 ετησίως.
Ο νόμος περί παρακολούθησης θα ενισχύσει τη βιώσιμη παροχή οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δασικών πόρων και υπηρεσιών. Για παράδειγμα, η παροχή ξυλείας εκτιμήθηκε σε περίπου 16 δισ. EUR το 2021 και η αξία των ρυθμιστικών και πολιτιστικών υπηρεσιών οικοσυστήματος (δηλαδή ο έλεγχος των πλημμυρών, ο καθαρισμός των υδάτων και η αναψυχή, για τις οποίες τα δάση συνέβαλαν κυρίως στη συνολική αξία της αναψυχής που βασίζεται στη φύση) εκτιμήθηκε σε περίπου 57 δισ. EUR.
Στιςεπιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα των ψηφιακών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων των ΜΜΕ, θα προσφερθούν νέες ευκαιρίες με βάση τυποποιημένα/ρυθμιζόμενα προϊόντα και με την περαιτέρω ανάπτυξη μιας αγοράς για εργαλεία γεωσκόπησης και εναέριας παρακολούθησης.
Τι ισχύει για τις υφιστάμενες εθνικές δασικές απογραφές;
Η πρόταση βασίζεται στα υφιστάμενα εθνικά συστήματα και δεν τα αντικαθιστά. Ενισχύει επίσης το υφιστάμενο σύστημα πληροφοριών για τα δάση στην Ευρώπη (FISE). Θα συμπληρώνει και όχι θα επικαλύπτει ό, τι υπάρχει ήδη σε εθνικό επίπεδο, με πλήρη σεβασμό της επικουρικότητας.
Το πλαίσιο θα βασιστεί στα υφιστάμενα συστήματα παρακολούθησης σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο και αποσκοπεί στη μείωση του φόρτου υποβολής εκθέσεων για τις εθνικές διοικήσεις με την εφαρμογή των αρχών της οδηγίας για τα ανοικτά δεδομένα.
Θα επιφέρει ο νόμος πρόσθετο κόστος, περιορισμούς ή γραφειοκρατία;
Τα κράτη μέλη θα είναι σε θέση να συλλέγουν εναρμονισμένα δεδομένα με βάση τα υφιστάμενα συστήματά τους συλλογής δεδομένων, εφόσον πληρούνται οι απαιτήσεις ακρίβειας των δεδομένων. Ως εκ τούτου, τα κράτη μέλη θα επωφεληθούν από τη βελτίωση της συγκρισιμότητας και της συνέπειας σε ολόκληρη την ΕΕ, χωρίς την υποχρέωση να αλλάξουν τις μεθόδους παρακολούθησής τους, όπου υπάρχουν.
Η Επιτροπή θα στηρίξει επίσης τα κράτη μέλη που χρειάζονται βοήθεια, μεταξύ άλλων, παρέχοντας υπηρεσίες γεωσκόπησης. Σημαντικά λεπτομερέστερα και συχνότερα δεδομένα μπορούν να είναι διαθέσιμα χάρη στις προηγμένες τεχνολογίες γεωσκόπησης, ενώ παράλληλα ανοίγουν τον δρόμο για σημαντικές μειώσεις του κόστους παρακολούθησης. Οι υπηρεσίες του Copernicus θα παρέχονται δωρεάν από την Επιτροπή. Αυτό θα μετριάσει μέρος του πρόσθετου κόστους σε εθνικό επίπεδο.
Η πρόταση δεν εισάγει νέες άμεσες διοικητικές απαιτήσεις για τις επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων των ιδιοκτητών δασών και των δασοκόμων.
Επίσης, η εφαρμογή δεν συνεπάγεται σημαντικό πρόσθετο κόστος για τα κράτη μέλη, πολλά από τα οποία διαθέτουν ήδη συστήματα και τεχνολογίες παρακολούθησης. Αναμένεται ότι ορισμένοι θα έχουν ακόμη και πλεονέκτημα όσον αφορά την παροχή τεχνολογίας παρακολούθησης και εμπειρίας σε άλλα κράτη μέλη.
Ο νόμος θα επιβάλει πρόσθετες υποχρεώσεις στους διαχειριστές δασών;
Η πρόταση δεν ρυθμίζει τη διαχείριση των δασών. Η πρωτοβουλία επικεντρώνεται στα δεδομένα και την παρακολούθηση, καθώς και στον εθελοντικό μακροπρόθεσμο δασικό σχεδιασμό. Δεν θα παρεμβαίνει στις επιχειρησιακές επιλογές των κρατών μελών όσον αφορά τη διαχείριση των δασών, συμπεριλαμβανομένου του σχεδιασμού.
Θα πρέπει τα κράτη μέλη να υποβάλουν δασικά σχέδια στην Επιτροπή;
Το πλαίσιο θα συμβάλει στη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης του δασικού σχεδιασμού, ενθαρρύνοντας τα κράτη μέλη να αναπτύξουν μακροπρόθεσμα δασικά σχέδια, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις σχετικές διαστάσεις πολιτικής και υποστηρίζοντας τις ανταλλαγές και τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών.
Εάν τα κράτη μέλη αποφασίσουν να συμμετάσχουν σε εθελοντική διαδικασία «ολοκληρωμένων μακροπρόθεσμων σχεδίων για τα δάση», τα σχέδια αυτά θα αναπτυχθούν από τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών. Όταν υπάρχουν ήδη τέτοια σχέδια, αυτά μπορούν να προσαρμοστούν σύμφωνα με τα προτεινόμενα ελάχιστα στοιχεία για ολοκληρωμένα μακροπρόθεσμα σχέδια. Δεν θα υπόκεινται σε έγκριση από την Επιτροπή.
