Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τη διαπραγματευτική εντολή του σχετικά με την οδηγία που θα τροποποιεί την οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα, την οδηγία για τα υπόγεια ύδατα και την οδηγία για τα πρότυπα ποιότητας περιβάλλοντος.
Με την πρόταση επικαιροποιούνται οι ουσίες προτεραιότητας και τα πρότυπα ποιότητας περιβάλλοντος για τα επιφανειακά και τα υπόγεια ύδατα.
Η εντολή του Συμβουλίου επιτυγχάνει ισορροπία μεταξύ της διατήρησης φιλόδοξων στόχων όσον αφορά την πολιτική της ΕΕ για τα ύδατα και της παροχής ευελιξίας στα κράτη μέλη κατά την εφαρμογή της νομοθεσίας για τα ύδατα, διατηρώντας παράλληλα ίσους όρους ανταγωνισμού και μειώνοντας τον διοικητικό φόρτο.
Με την πρόταση επικαιροποιείται ο κατάλογος των ρύπων στα ύδατα με την προσθήκη νέων ρύπων και σχετικών προτύπων ποιότητας για ορισμένες υπερφθοριωμένες και πολυφθοριωμένες αλκυλιωμένες ουσίες (PFAS), φαρμακευτικά προϊόντα και φυτοφάρμακα.
Παντοτινές χημικές ουσίες (PFAS)
Οι PFAS είναι μια μεγάλη ομάδα «παντοτινών χημικών ουσιών» που χρησιμοποιούνται στα μαγειρικά σκεύη, τα ενδύματα και τα έπιπλα, τον αφρό πυρόσβεσης και τα προϊόντα προσωπικής φροντίδας. Τα κράτη μέλη συμφώνησαν να διατηρήσουν την πρόταση της Επιτροπής σχετικά με τον καθορισμό προτύπων ποιότητας περιβάλλοντος για συνολικά 24 PFAS που βρίσκονται στα επιφανειακά ύδατα.
Φυτοφάρμακα
Η πρόταση της Επιτροπής για την προσθήκη προτύπων ποιότητας για τους μη κρίσιμους μεταβολίτες φυτοφαρμάκων απλουστεύθηκε. Το Συμβούλιο προσέθεσε επίσης την υποχρέωση της Επιτροπής να καταρτίσει κατάλογο γνωστών φυτοφαρμάκων, αναφέροντας αν είναι κρίσιμα ή όχι.
Φαρμακευτικά προϊόντα
Τα κράτη μέλη συμφώνησαν να διατηρήσουν την πρόταση της Επιτροπής για την καταχώριση μεμονωμένων φαρμακευτικών προϊόντων που χρησιμοποιούνται ως παυσίπονα και αντιφλεγμονώδη φάρμακα, καθώς και αντιβιοτικών. Η διαπραγματευτική εντολή προβλέπει σταδιακή προσέγγιση όταν υπάρχουν στοιχεία που καταδεικνύουν ότι πρέπει να θεσπιστούν αυστηρότερα πρότυπα ποιότητας για την προστασία του οικοσυστήματος.
Παρακολούθηση και υποβολή εκθέσεων
Η οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα απαιτεί από τα κράτη μέλη να υποβάλλουν τα οικεία σχέδια διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού καθώς και εκθέσεις σχετικά με την κατάσταση των υδατικών συστημάτων στις χώρες τους. Για τον σκοπό αυτό, η ισχύουσα οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα εφαρμόζει την αρχή «ένα εκτός όλα εκτός». Αυτό σημαίνει ότι όλοι οι οικολογικοί και χημικοί δείκτες θα πρέπει να πληρούν τα πρότυπα ποιότητας που καθορίζονται στη νομοθεσία της ΕΕ.
Η αρχή αυτή καθιστά δύσκολη την επίδειξη συνολικής προόδου. Ως εκ τούτου, τα κράτη μέλη συμφώνησαν ότι η Επιτροπή θα καθορίσει δείκτες σε επίπεδο ΕΕ για τη μέτρηση της προόδου με ομοιόμορφο τρόπο, ακόμη και σε περιπτώσεις όπου δεν έχει επιτευχθεί καλή κατάσταση για όλα τα πρότυπα ποιότητας.
Η διαπραγματευτική εντολή προβλέπει την υποβολή ενδιάμεσων εκθέσεων, νέες τεχνικές παρακολούθησης, συμπεριλαμβανομένης της τηλεπισκόπησης, και τη δυνατότητα δημιουργίας ενός πανευρωπαϊκού μηχανισμού παρακολούθησης που θα συνδράμει τα κράτη μέλη κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους.
Τα κράτη μέλη διευκρίνισαν επίσης την έννοια της υποβάθμισης της κατάστασης ενός υδατικού συστήματος: οι βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις δραστηριοτήτων χωρίς μακροχρόνιες συνέπειες ή η μεταφορά της ήδη υφιστάμενης ρύπανσης εντός ή μεταξύ υδατικών συστημάτων δεν θα θεωρούνται υποβάθμιση, εφόσον δεν προκαλούν συνολική αύξηση της ρύπανσης.
Ρύποι στα υπόγεια ύδατα
Όσον αφορά τις ουσίες που βρίσκονται στα υπόγεια ύδατα και χαρακτηρίζονται ουσίες εθνικού ενδιαφέροντος, η διαπραγματευτική εντολή περιορίζει το πεδίο εφαρμογής και καθορίζει τιμές σε επίπεδο ΕΕ μόνο για τις συνθετικές ουσίες. Επιπλέον, τα κράτη μέλη θα έχουν προθεσμία έως το 2039 για να επιτύχουν καλή χημική κατάσταση των υπόγειων υδάτων.
Δεδομένου ότι τα υπόγεια ύδατα αποτελούν την κύρια πηγή πόσιμου νερού σε πολλά κράτη μέλη, η διαπραγματευτική εντολή ευθυγραμμίζει την απαίτηση που αφορά τις PFAS για τα υπόγεια ύδατα με την οδηγία για το πόσιμο νερό, όπου καθορίζονται πρότυπα ποιότητας για 20 PFAS. Περιλαμβάνει επίσης πρότυπα ποιότητας για τις τέσσερις πιο προβληματικές PFAS.
Με τη διαπραγματευτική εντολή εισάγεται υποχρεωτικός «μηχανισμός καταλόγου επιτήρησης» για τα υπόγεια ύδατα, παρόμοιος με τον ήδη υφιστάμενο μηχανισμό για τα επιφανειακά ύδατα. Το Συμβούλιο διευκρίνισε ότι τα μικροπλαστικά και τα γονίδια μικροβιακής αντοχής θα συμπεριληφθούν στον κατάλογο επιτήρησης μόνον αφού τεθούν σε εφαρμογή εναρμονισμένα πρότυπα παρακολούθησης και αξιολόγησης.
Μελλοντικές επανεξετάσεις και μεταφορά στο εθνικό δίκαιο
Στη διαπραγματευτική εντολή τους, τα κράτη μέλη τόνισαν την ανάγκη επικαιροποίησης του σχετικού καταλόγου ρύπων για τα επιφανειακά και τα υπόγεια ύδατα μέσω νομοθετικών πράξεων που θα εκδίδονται σύμφωνα με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία, αντί της αρχικής πρότασης για τροποποίησή τους μέσω κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων της Επιτροπής.
Η διαπραγματευτική εντολή παρέχει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να μεταφέρουν την οδηγία στο εθνικό τους δίκαιο εντός δύο ετών αντί 18 μηνών, όπως είχε αρχικά προτείνει η Επιτροπή.
Επόμενα βήματα
Ο καθορισμός της διαπραγματευτικής εντολής του Συμβουλίου επιτρέπει στην Προεδρία του να αρχίσει συνομιλίες με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με το τελικό κείμενο. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καθόρισε τη θέση του στις 24 Απριλίου 2024.
Γενικές πληροφορίες
Η χημική ρύπανση των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων συνιστά απειλή για το υδάτινο περιβάλλον, με επιπτώσεις όπως η οξεία και η χρόνια τοξικότητα στους υδρόβιους οργανισμούς, η συσσώρευση ρυπογόνων ουσιών στο οικοσύστημα και οι απώλειες οικοτόπων και βιοποικιλότητας, και συνιστά επίσης απειλή για την ανθρώπινη υγεία.
Η παρούσα πρόταση αναφέρεται στη νομική υποχρέωση της ΕΕ να επανεξετάζει τακτικά τους καταλόγους ρύπων που επηρεάζουν τα επιφανειακά και τα υπόγεια ύδατα. Ο καθορισμός περιβαλλοντικών προτύπων συμβάλλει στη φιλοδοξία της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας για μηδενική ρύπανση με σκοπό να υπάρξει ένα περιβάλλον απαλλαγμένο από επιβλαβή ρύπανση έως το 2050.
