Η αυγοπαραγωγός πτηνοτροφία αποτελεί σήμερα έναν από τους πλέον αναπτυγμένους και καλά οργανωμένους κλάδους της ελληνικής κτηνοτροφίας.
Σύμφωνα με στοιχεία της Δ/νσης Αγροτικής Στατιστικής & Τεκμηρίωσης του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων η ετήσια παραγωγή αυγών για κατανάλωση το 2022 εκτιμάται ότι ανήλθε περίπου στα 1.643 εκ. αυγά, εκ των οποίων το 77,8% δηλαδή περίπου 1.279 εκ. αυγά υπολογίζεται ότι προέρχεται από συστηματικές μονάδες εκτροφής και το υπόλοιπο από τη χωρική πτηνοτροφία.
Η παραγωγή αυγών συστηματικής εκτροφής πραγματοποιείται από περίπου 793 επιχειρήσεις κατανεμημένες σχεδόν σε όλη τη χώρα (στοιχεία 2022). Αξίζει να σημειωθεί ότι οι 16 μόλις από αυτές παράγουν περίπου το 40% των συνολικά παραγομένων αυγών στην Ελλάδα.
Σε ό,τι αφορά τους τρόπους εκτροφής των ορνίθων βάση στοιχείων του 2022 το 33,9% περίπου των επιχειρήσεων ακολουθούν το συμβατικό σύστημα εκτροφής (σε κλωβοστοιχίες) ενώ το υπόλοιπο 66,1% τα εναλλακτικά συστήματα (25,5% ως αχυρώνες, 35,7% ως ελευθέρας βοσκής και 4,9% ως βιολογικά).
Σε ό,τι αφορά στους εκτρεφόμενους πληθυσμούς, από το σύνολο των περίπου 5,3 εκ. ορνίθων αυγοπαραγωγής που διατηρούνται, το 74,3% εκτρέφονται σε κλωβοστοιχίες και μόλις το 25,7 % περίπου στα υπόλοιπα συστήματα εκτροφής (15,0 % ως αχυρώνες, 6,5 % ως ελευθέρας βοσκής και 4,2 % ως βιολογικά).
ΔΙΑΤΡΟΦΗ
Η διατροφή των πτηνών βασίζεται στην χορήγηση φυράματος το οποίο μπορεί να περιέχει δημητριακούς καρπούς, σογιάλευρο, ηλιάλευρο, φυτρόπιτα, πίτυρα, φυτικά έλαια, ανόργανα συστατικά (μαρμαρόσκονη, φωσφορικά άλατα), βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, αμινοξέα κ.λπ. Η σύσταση του φυράματος αυτού πρέπει να είναι ισορροπημένη και σύμφωνα με τις ανάγκες των πτηνών σε θρεπτικά συστατικά ανάλογα με την ηλικία τους και το στάδιο ανάπτυξής τους. Κάθε υβρίδιο συνοδεύεται από οδηγό εκτροφής στον οποίο πέρα από τα παραγωγικά του χαρακτηριστικά αναφέρονται και οι απαιτήσεις του σε θρεπτικά συστατικά ανά ηλικία. Οι οδηγοί αυτοί μπορούν να αναζητηθούν μέσω των ιστοσελίδων των υβριδίων αυτών.
Το χορηγούμενο στα πτηνά φύραμα ο ενδιαφερόμενος μπορεί να το προμηθεύεται από τις εταιρίες παραγωγής ζωοτροφών είτε εξ ολοκλήρου, είτε ως συμπύκνωμα. Αν επιλέξει τη λύση του συμπυκνώματος αυτό στην συνέχεια θα πρέπει να αραιώνεται με την απαιτούμενη ποσότητα δημητριακών καρπών, σόγιας κ.λπ. ώστε να προκύπτει ένα ισορροπημένο φύραμα. Επίσης ο εκτροφές μπορεί να προμηθεύεται μεμονωμένα τις απαιτούμενες α’ ύλες και παρασκευάζει το επιθυμητό φύραμα μόνος του. Στις δύο τελευταίες περιπτώσεις πρέπει να τηρεί τα όσα ορίζονται από τον Καν.(ΕΚ) 183/2005 σχετικά με την υγιεινή των ζωοτροφών και την ΚΥΑ 340668 (ΦΕΚ 2422/Β/2008) καθώς και να έχει λάβει τον απαιτούμενο κωδικό εγγραφής ή έγκρισης από τη Δ/νση Αγροτικής Οικονομίας & Κτηνιατρικής της οικείας περιφερειακής ενότητας.
ΚΡΙΣΙΜΑ ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΚΤΡΟΦΗ - ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ
Κατά την διάρκεια της εκτροφής των ορνίθων ο εκτροφέας πέρα των άλλων, θα πρέπει να δώσει ιδιαίτερη προσοχή και στα παρακάτω:
Ποιότητα ζωικού κεφαλαίου: Τα πουλιά θα πρέπει να είναι ομοιόμορφα, ζωηρά και εμβολιασμένα με τα απαιτούμενα εμβόλια, προερχόμενα από αξιόπιστο προμηθευτή.- Εμβολιασμοί: Πρέπει να πραγματοποιούνται οι απαραίτητοι κατά περίπτωση εμβολιασμοί στον ενδεδειγμένο χρόνο, με τον ενδεδειγμένο τρόπο και συχνότητα. Τα χρησιμοποιούμενα εμβόλια πρέπει να έχουν αποθηκευθεί σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή και ο χρησιμοποιούμενος εξοπλισμός να έχει ελεγχθεί και απολυμανθεί.
- Διατροφή: Οι χρησιμοποιούμενες ζωοτροφές θα πρέπει να είναι καλής ποιότητας από υγειονομικής άποψης και η σύνθεση του φυράματος ισορροπημένη και σύμφωνη με τις ανάγκες των πτηνών σε θρεπτικά συστατικά.
- Συνθήκες εκτροφής: Οι συνθήκες που επικρατούν στην εκτροφή (φωτισμός, αερισμός, υγρασία) θα πρέπει να είναι αυτές που εξασφαλίζουν την βέλτιστη έκπτυξη των γενετικών χαρακτηριστικών των πτηνών σύμφωνα με τον οδηγό εκτροφής του υβριδίου.
- Εξοπλισμός πτηνοτροφείου: Ο χρησιμοποιούμενος εξοπλισμός (ταΐστρες, ποτίστρες, φωλιές, ανεμιστήρες, σύστημα φωτισμού, συστήματα υδρόψυξης κλπ) θα πρέπει να είναι επαρκής σε αριθμό, να διατηρείται καθαρός και να λειτουργεί σύμφωνα με τις προδιαγραφές του κατασκευαστή του.
- Τήρηση μέτρων υγιεινής: Θα πρέπει να τηρούνται όλα τα απαραίτητα μέτρα υγιεινής (μυοκτονίες, απολυμάνσεις, απεντομώσεις, αποφυγή σημείων μολύνσεων – στάσιμα νερά κ.λπ.) στο χώρο εκτροφής, παρασκευής ζωοτροφών, συλλογής και συσκευασίας αυγών και γενικά σε όλους τους χώρους της εκμετάλλευσης.
- Ημερήσια απομάκρυνση απωλειών.
- Επιθεωρήσεις: Τόσο το ζωικό κεφάλαιο όσο και ο μηχανολογικός εξοπλισμός θα πρέπει να επιθεωρούνται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να αποφευχθεί α) σπατάλη τροφών λόγω μη σωστής λειτουργίας του συστήματος ταΐσματος, β) έλλειψη νερού ή διαρροές λόγω μη σωστής λειτουργίας της τροφοδοσίας του πτηνοτροφείου με νερό και γ) να εντοπιστούν και να αντιμετωπιστούν εγκαίρως μολυσματικές ασθενειών.
- Τήρηση μητρώων – ιστορικού εκτροφής.
- Τήρηση μητρώου φαρμακευτικής αγωγής
- Τήρηση μέτρων βιοασφάλειας για την γρίπη των πτηνών.
- Εφαρμογή των απαιτούμενων αυτοελέγχων στο πλαίσιο του εθνικού προγράμματος ελέγχου της σαλμονέλωσης.
- Εγγραφή στην διαδικτυακή εφαρμογή «ΑΡΤΕΜΙΣ».
- Κοινοποίηση στον ΕΛ.Γ.Ο. ΔΗΜΗΤΡΑ για την είσοδο νέου σμήνους σε θάλαμο ωοτοκίας.
- Αποστολή ισοζυγίων αυγών στον ΕΛ.Γ.Ο. ΔΗΜΗΤΡΑ.
ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ - ΚΟΣΤΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Η βιωσιμότητα μιας πτηνοτροφικής εκμετάλλευση παραγωγής αυγών κατανάλωσης εξαρτάται από μία πληθώρα παραγόντων που δεν είναι πάντα εφικτό να προβλεφθούν και να επηρεαστούν. Ανάμεσα στους παράγοντες αυτούς πέρα από τον κάλο αρχικό σχεδιασμό του επιχειρηματικού σχεδίου έτσι ώστε να υπάρξει η βέλτιστη αξιοποίηση των διαθεσίμων πόρων, είναι το κόστος παραγωγής, η εύρεση αγοράς για τη διάθεση του προϊόντος, η επίτευξη ευνοϊκών εμπορικών συμφωνιών, η ικανότητα της διοίκησης, οι τοπικές ή διεθνείς συγκυρίες κλπ.
Ένα από τα κρισιμότερα στοιχεία της εκμετάλλευσης που παίζει καθοριστικό ρόλο στην βιωσιμότητα της είναι το κόστος παραγωγής. Αυτό διαμορφώνεται σε ποσοστό 65 με 75% από το κόστος διατροφής των ορνίθων. Το κόστος διατροφής των ορνίθων επηρεάζεται από την δυνατότητα ιδιοπαραγωγής μέρους των α΄ υλών και των απαιτουμένων φυραμάτων, τις διεθνείς τιμές των α’ υλών, την διαπραγματευτική ικανότητα του επιχειρηματία για την επίτευξη καλύτερων τιμών, την ικανότητα άμεσης αναπροσαρμογής των συνθέσεων των φυραμάτων ανάλογα με την αλλαγή των τιμών των α’ υλών κλπ. Πέρα από το κόστος της διατροφής των ορνίθων το κόστος παράγωγής του αυγού επιβαρύνεται σε ποσοστό 15-17% από το κόστος αγοράς του ζωικού κεφαλαίου (πουλάδες) και κατά 2% περίπου από το κόστος φαρμάκων και εμβολίων. Τέλος ένα ποσοστό της τάξης του 5% αυτού αποτελεί το εργατικό κόστος και ένα ποσοστό 6% από άλλα λειτουργικά και λοιπά έξοδα.
Σημειώνεται ότι η προαναφερθείσα εκτίμησης κατανομής των επιμέρους κόστων αναφέρεται μόνο στο κόστος παραγωγής των αυγών και σε αυτή δεν έχει υπολογιστεί το κόστος συσκευασίας (υλικά – εργατικά), το κόστος διανομής και διάθεσης του προϊόντος, οι αποσβέσεις ούτε και το κόστος συντήρησης των εγκαταστάσεων.
ΕΜΠΟΡΙΑ ΑΥΓΩΝ
Σύμφωνα με τον Καν(ΕΕ) 1308/2013 οι πτηνοτροφικές μονάδες που παράγουν αυγά που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση πρέπει να τα ταξινομούν σε κλάσεις ποιότητας (ωοσκόπηση), σε κλάσεις βάρους και να τα επισημαίνουν με τον κωδικό παραγωγού. Η ταξινόμηση σε κλάσεις ποιότητας και βάρους μπορεί να γίνει σε υφιστάμενα ωοσκοπικά κέντρα μετά από συμφωνία. Στην περίπτωση που ο εκτροφέας θέλει να ωοσκοπεί και να συσκευάζει τα αυγά που παράγει μόνος του, τότε θα πρέπει να προβεί στην κατασκευή και εξοπλισμό του απαιτούμενου χώρου σύμφωνα με τους Καν. (ΕΚ) 589/2008 (άρθρο 5), 852/2004 (Παράρτημα ΙΙ) και τον Καν. (ΕΚ) 853/2004 (Παράρτημα ΙΙΙ Τμήμα Χ). Στη συνέχεια θα πρέπει να ακολουθηθεί η διαδικασία που προβλέπεται στο άρθρο 6 της απόφασης 1288 (ΦΕΚ 1763/Β/2017) έτσι ώστε να εγκριθεί η εγκατάσταση και να του χορηγηθεί ο σχετικός αριθμός έγκρισης. Σε κάθε περίπτωση ο ενδιαφερόμενος θα πρέπει να επικοινωνήσει με το τμήμα Κτηνιατρικής της οικίας Δ/νσης Αγροτικής Οικονομίας & Κτηνιατρικής.
Εξαίρεση στα παραπάνω αποτελούν οι πτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις που πωλούν αυγά απευθείας στον τελικό καταναλωτή (στις εγκαταστάσεις της μονάδας παραγωγής/ στην τοπική λαϊκή αγορά ή κατ΄ οίκον) που απαλλάσσονται από την υποχρέωση ταξινόμησης των αυγών σε κλάσεις ποιότητας (ωοσκόπηση) και βάρους. Οι πτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις που εκτρέφουν έως 350 ωοτόκες όρνιθες επιπλέον μπορούν να διαθέτουν τα αυγά τους και σε τοπικά καταστήματα λιανικής πώλησης, τα οποία προμηθεύουν απευθείας τον τελικό καταναλωτή. Τέλος οι πτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις που εκτρέφουν έως πενήντα ωοπαραγωγές όρνιθες μπορούν να πουλούν αυγά απευθείας στον τελικό καταναλωτή στην τοπική λαϊκή αγορά στην περιφέρεια παραγωγής χωρίς να έχουν την υποχρέωση σήμανσης των αυγών με τον κωδικό παραγωγού υπό την προϋπόθεση ότι στο σημείο πώλησης αναγράφονται η επωνυμία και η διεύθυνση του παραγωγού. Επίσης οι πτηνοτροφικές αυτές μονάδες απαλλάσσονται από την υποχρέωση της ωοσκόπησης.
Στον Καν. (ΕΚ) 589/2008 σχετικά με τις προδιαγραφές εμπορίας των αυγών ορίζονται όλες οι πληροφορίες που είναι υποχρεωτικές να αναγράφονται στις συσκευασίες των αυγών καθώς και τα αρχεία που οφείλουν να τηρούν οι παραγωγοί και τα κέντρα ωοσκόπησης και συσκευασίας αυγών.
