Τι συμπεραίνει η τελική έκθεση ερευνητικού προγράμματος που αναλύει με ολοκληρωμένο και διεπιστημονικό τρόπο κατά πόσον είναι δυνατόν να καθιερωθούν βιώσιμα γεωργικά μοντέλα σε πιλοτικές περιοχές Natura 2000 τα οποία, εκτός από την επίτευξη οικονομικών και παραγωγικών στόχων, θα επιτρέψουν επίσης την επίτευξη των στόχων διατήρησης της βιοποικιλότητας.
Χρηματοδοτούμενη από το Υπουργείο Γεωργίας, Δασοκομίας και Τροφίμων και Έρευνας και Καινοτομίας της Σλοβενίας, η ερευνητική μελέτη που υλοποιήθηκε από το Ερευνητικό Κέντρο της Σλοβενικής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών, τη Βιοτεχνική Σχολή του Πανεπιστημίου της Λιουμπλιάνας και το DOPPS-BirdLife Σλοβενίας αποσκοπούσε:
i) στον καθορισμό πολιτικών και μέτρων για τη διατήρηση επιλεγμένων επιλέξιμων ειδών πτηνών, πεταλούδων και τύπων οικοτόπων σε περιοχές Natura 2000·
ii) στον προσδιορισμό της προστασίας της φύσης, της παραγωγής και των κοινωνικοοικονομικών αναγκών και στόχων σε δύο επιλεγμένες περιοχές Natura 2000·
iii) στην ανάλυση των δυνατοτήτων θέσπισης στόχων·
iv) στον έλεγχο της ετοιμότητας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων να προσαρμόσουν τις γεωργικές πρακτικές και να αποδεχθούν την αξιοποίηση της αγοράς·
v) στην ανάπτυξη ενός συνόλου κατευθυντήριων γραμμών για τη βιώσιμη γεωργία σε επιλεγμένες περιοχές Natura 2000, ενσωμάτωση της διαχείρισης του Natura 2000 στον σχεδιασμό της γεωργικής πολιτικής·
vi) στην επανεξέταση των επιλογών για τη δημιουργία του σήματος «Natura 2000» και των δυνατοτήτων καθορισμού των κριτηρίων για τη χορήγηση καθεστώτος γεωργικής εκμετάλλευσης Natura 2000 και βελτίωση της επικοινωνίας με τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις στις περιοχές Natura 2000.
Έγινε μια επισκόπηση των χαρακτηρισμένων ειδών πουλιών, πεταλούδων και τύπων οικοτόπων και συνολικά επιλέχθηκαν 38 είδη πουλιών, 12 είδη πεταλούδων και 18 τύποι οικοτόπων.
Για μια πιλοτική δοκιμή του ορισμού των μοντέλων βιώσιμης γεωργίας, έγινε μια επισκόπηση των διαθέσιμων χωρικών βάσεων. Οι πρότυπες γεωργικές εκμεταλλεύσεις καθορίστηκαν με βάση ομάδες εστίασης με τοπικούς γεωργικούς συμβούλους και εμπειρογνώμονες στην οικολογία και την προστασία της φύσης. Εφαρμόστηκε και αναβαθμίστηκε το μοντέλο γεωργικών εκμεταλλεύσεων (ΚΜΚΓ), ένα εργαλείο που επιτρέπει ποικίλες αναλύσεις σε επίπεδο σχεδίου αγροτικής παραγωγής.
Για την αξιολόγηση της βιοποικιλότητας και της προθυμίας των γεωργών να προσαρμόσουν τις γεωργικές πρακτικές στις περιοχές Natura 2000, πραγματοποιήθηκε έρευνα.
Διερευνήθηκαν δράσεις για την προστασία της φύσης προκειμένου να διερευνηθούν ευκαιρίες για την αξιοποίηση των οικοσυστημικών υπηρεσιών στη γεωργία από την αγορά και την οργάνωση των παραγωγών στις περιοχές Natura 2000. Πραγματοποιήθηκε διερευνητική ανάλυση των περιπτώσεων μελέτης για τη λεπτομερή κατανόηση των κριτηρίων και της οργάνωσης των συστημάτων προστασίας της φύσης στην αγορά.
Όσον αφορά τα μοντέλα βιώσιμης γεωργίας, η εφαρμογή της διαίρεσης σε ζώνες και η προετοιμασία λεπτομερών στόχων και προσανατολισμών προστασίας παρεμποδίζονται από την έλλειψη και την απαξίωση των πηγών δεδομένων και από την έλλειψη λεπτομερέστερης οικολογικής έρευνας και έρευνας σχετικά με την αποτελεσματικότητα διαφόρων μέτρων. Σε ορισμένες περιοχές, εξακολουθεί να υπάρχει έλλειψη στοχοθετημένης έρευνας για τον προσδιορισμό των οικολογικών αναγκών των επιλέξιμων ειδών και την ανάπτυξη τεχνολογικών προσανατολισμών στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Η έλλειψη έρευνας είναι ιδιαίτερα εμφανής στον αντίκτυπο των διαφόρων γεωργικών πρακτικών στην κατάσταση διατήρησης των επιλέξιμων ειδών και τύπων οικοτόπων.
Το βασικό μήνυμα του ερευνητικού προγράμματος είναι ότι η εναρμόνιση των στόχων προστασίας της φύσης και παραγωγής εξαρτάται από διάφορους παράγοντες. Η αποτελεσματική διαχείριση των τόπων Natura 2000 απαιτεί προσεκτική ανάλυση των τοπικών συνθηκών και ειδικά σχέδια διαχείρισης και στήριξης.
Η έρευνα, μεταξύ άλλων, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι για τις περισσότερες εκμεταλλεύσεις στις περιοχές που αναλύθηκαν, η προσαρμογή της παραγωγής στις ελάχιστες και μέτριες απαιτήσεις διατήρησης της φύσης εξακολουθεί να είναι οικονομικά διαχειρίσιμη, ιδίως εάν πραγματοποιηθούν ορισμένες προσαρμογές της παραγωγής στην εκμετάλλευση, οι οποίες υποστηρίζονται από στοχευμένη δημόσια στήριξη.
Τα νέα μέτρα θα πρέπει να συνδέονται πρωτίστως με τύπους οικοτόπων και θα πρέπει να ληφθούν περαιτέρω υπόψη οι διαφορές μεταξύ των ομάδων τόπων Natura 2000 που προσδιορίζονται στο έργο. Το επόμενο βήμα θα πρέπει να είναι η προετοιμασία μιας λεπτομερέστερης ανάλυσης των παραγωγικών και οικονομικών χαρακτηριστικών των πρότυπων γεωργικών εκμεταλλεύσεων σε μεμονωμένες ομάδες περιοχών, η οποία μπορεί να χρησιμεύσει ως βάση για τον σχεδιασμό αναπτυξιακών πολιτικών και τη στοχοθετημένη στήριξη των επενδύσεων, του εισοδήματος και της προστασίας της φύσης.
Η λήψη αποφάσεων των αγροτών πραγματοποιείται σε ένα σύνθετο κοινωνικό περιβάλλον, το οποίο περιλαμβάνει το οικονομικό και παραγωγικό πλαίσιο, τις συνθήκες διαβίωσης και τα κίνητρα, τους κοινωνικούς κανόνες και άλλα. Η αντιμετώπιση όλων αυτών των πτυχών είναι ζωτικής σημασίας για την επιτάχυνση της μετάβασης σε βιώσιμα γεωργικά μοντέλα.
Μεταξύ των ερωτηθέντων αγροτών, επικρατεί μια παραγωγική άποψη για τη γεωργία, η οποία με τη σειρά της καθορίζει σημαντικά τις κοινωνικές νόρμες που συνδέονται με τον «καλό αγρότη». Οι κοινωνικοί κανόνες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων σχετικά με τις σλοβενικές γεωργικές εκμεταλλεύσεις, καθώς οι συγκρίσεις μεταξύ γεωργών επηρεάζουν το κοινωνικό κεφάλαιο.
Το ισχύον σύστημα διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών και των περιοχών Natura 2000 είναι πιθανό να έχει περιορισμένο θετικό αντίκτυπο στις αλλαγές των κοινωνικών κανόνων ή ακόμη και να λειτουργεί προς την αντίθετη κατεύθυνση.
