Ολοκληρωμένος οδηγός για το κατ' εξοχήν καλοκαιρινό φρούτο - Χρήσιμες συμβουλές για τις βέλτιστες πρακτικές.
Στo πλαίσιo της ορθής γεωργικής πρακτικής, οι καλλιεργητικές τεχνικές πρέπει να είναι οι ενδεδειγμένες, να γίνονται την σωστή χρονικά περίοδο και να έχουν σαν στόχο την ενδυνάμωση του δένδρου, ώστε η σχέση της ανάπτυξης των δένδρων προς την παραγωγή να είναι άριστη, αποτελεί την βασική αρχή της φυτοπροστασίας.
Επίσης, πρέπει η όλη σχεδίαση διαχείρισης του συκεώνα και εφαρμογή κάθε καλλιεργητικής πρακτικής έτσι ώστε να εντάσσεται, όπου είναι εφικτό, μέσα σε ένα ενιαίο σύστημα οικολογικών υποδομών.
Η Συκιά θεωρείται δένδρο των υποτροπικών περιοχών, ωστόσο μπορεί να καλλιεργηθεί σε περιοχές με ήπιούς χειμώνες και ζεστά/ξηρά καλοκαίρια. Επίσης δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις σε χειμερινό ψύχος για την διακοπή του ληθάργου.
Επιλογή θέσης εγκατάστασης του συκεώνα
Προτιμούνται αγροί σε θέσεις:
• Ηλιόλουστες.
• Ζεστές, χωρίς όψιμους ανοιξιάτικους παγετούς.
Αποφυγή εγκατάστασης: σε υγρά εδάφη, σε θέσεις με αυξημένη υγρασία, σε ανάγλυφο εδάφους όπου συγκρατείται ή απορρέει νερό, σε περιοχές με συχνές βροχοπτώσεις την περίοδο εξέλιξης των καρπών.
⇒ Ιδιαίτερη προσοχή στους παράκτιους αγρούς.
⇒ Ιδιαίτερη προσοχή σε περιοχές με υγρά και θερμά καλοκαιρία.
Επιλογή παραγωγικής κατεύθυνσης του συκεώνα
Σε ένα συκεώνα μπορεί να παράγονται: α) νωπά σύκα, β) ξερά σύκα ή γ) και τα δύο.
Έδαφος
Η συκιά προσαρμόζεται σε πολλούς τύπους εδαφών. Βαθιά εδάφη (πχ. 1μ.) ασβεστούχα με pH 7-8 είναι ιδεώδη για την καλλιέργεια της συκιάς.
• Εδαφολογικές αναλύσεις (Τουλάχιστον μια ανά πενταετία)
• Συμπληρωματικά, φυλλοδιαγνωστική.
• Εδάφη με καλή στράγγιση
Φυτευτικό υλικό
Πιστοποιημένο ως προς την ποικιλία και την υγεία φυτευτικό υλικό. - Φυτά απαλλαγμένα από τον Ιό του Μωσαϊκού της Συκιάς (Fig Mosaic virus).
• Φυτά γυμνόριζα. Φύτευση κατά την διάρκεια του ληθάργου από Δεκέμβριο έως τον Φεβρουάριο.
• Φυτά με μπάλα χώματος. Φύτευση οποιαδήποτε εποχή του έτους. (Αν στην περίοδο φύτευσης δεν προβλέπονται βροχοπτώσεις είναι απαραίτητη ή διαθεσιμότητα νερού ώστε να αποφυγή αστοχίας φυτών.)
Σύστημα φύτευσης
Οι συκιές είναι μεγάλα δένδρα όταν αναπτύσσονται στο φυσικό περιβάλλον. Η φύτευση του εμπορικού συκεώνα εξαρτάται από την ποικιλία της συκιάς και τις εδαφοκλιματικές συνθήκες.
Απαντώνται αποστάσεις φύτευσης από 5μ. έως 12μ. (επί της γραμμής) Χ 6μ. έως 12μ. (μεταξύ των γραμμών) – 7 έως 33 δένδρα /στρέμμα.
Απαγορεύονται πυκνές και υπέρπυκνες φυτεύσεις
⇒ Η συκιά υποφέρει από τα ηλιοεγκαύματα στους καρπούς και τον φλοιό.
Επικονιαστές - Επικονίαση (Ερινεασμός)
Ορισμένες ποικιλίες συκιάς για να καρποφορίσουν απαιτούν ‘ερινεασμό΄- δηλαδή την μεταφορά γύρης από αρεννόσυκα (σύκα, "άγριων συκιών" που φέρουν αρσενικά άνθη, ερινεοί) στα σύκα της καλλιεργούμενης ποικιλίας. Η μεταφορά της γύρης γίνεται από ένα εξειδικευμένο για αυτό έντομο τον ψήνα - Blastophaga psenes (Yμενόπτερο), που ζει και ολοκληρώνει το βιολογικό του κύκλο στις συκιές.
Η περίοδο επικονίασης της συκιάς στην χώρα μας εντοπίζεται από τα μέσα του Μαϊου έως και τον Ιούνιο.
Σε εγκατεστημένους συκεώνες όπου η καλλιεργούμενη ποικιλία απαιτεί ερινεασμό, τα αρρενόσυκα (ερινεοί) μπορούν να μεταφέρονται από αλλού και να αναρτώνται στα δένδρα δικτυωτό σακκίδιο αναλόγως και της πρωϊόμοτητας του κάθε συκεώνα.
Απαιτούνται από 3 έως 5 επαναλήψεις ερινεασμού αναλόγως και της διάρκειας άνθησης της καλλιερ- γούμενης ποικιλίας.
Εφόσον δεν υπάρχουν εγκατεστημένες αρεννοσυκιές κατά την εγκατάσταση νέου συκεώνα πρέπει να προβλεφθεί και η φύτευση. (Υπενθύμιζεται ότι πρέπει να επιλεχθούν κατάλληλοι κλώνοι αρεννοσυκιών ώστε να εξασφαλίζεται παρουσία του ψήνα καθ΄ όλη την διάρκεια του ερινεασμού όπως απαιτείται από την καλλιεργούμενη ποικιλία).
Επίσης πρέπει να προβλεφθεί η φύτευση αρρενοσυκιών σε θέσεις, εκτός του συκεώνα, όπου θα εξασφαλίζεται η παραγωγή ερινεών καθ΄ όλο το απαιτούμενο χρονικό διάστημα.
Ελεγχόμενη γονιμοποίηση (ανάλογα με τις ανάγκες σε γονιμοποίηση).
Οι επικονιάστριες ποικιλίες θα πρέπει να βρίσκονται τουλάχιστον 50 μ. μακριά από έναν τον εμπορικό συκεώνα ή να καλλιεργούνται σε απομακρυσμένες περιοχές. Κατά προτίμηση τα αρρενόσυκα (ερινεοί) να μεταφέρονται από αλλού και να κρεμιόνται στα δένδρα υπό μορφή αρμαθιάς (τσαμπέλας) ή σε δίχτυ – 5 περίπου ερινεοί (περιέχουν περίπου 200-300 ψήνες) είναι αρκετοί για την επικονίαση ενός δένδρου διαμέτρου κόμης 3,5μ.
Ποιότητα νερού άρδευσης - Άρδευση
Η συκιά παρουσιάζει ανοχή σε συνθήκες έλλειψης νερού. Ωστόσο η ορθολογική άρδευση ενός εμπορικού συκεώνες οδηγεί σε βελτίωση της ποιότητας και της ποσότητας παραγωγής.
Σε εμπορικούς συκεώνες η υδατική καταπόνηση των δένδρων πρέπει να αποφεύγεται.
Ανάλυση νερού άρδευσης
Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να δημιουργούνται συνθήκες υπερβολικής υγρασίας κατά την περίοδο της ωρίμανσης των καρπών.
Όμως υπό συνθήκες παρατεταμένης ανοβρίας και υψηλών θερμοκρασιών (καύσωνα) λελογισμένη άρδευση, ακόμα και την περίοδο της συγκομιδής, ώστε να διατηρείται σταθερά μια ελάχιστη διαθέσιμη υγρασία.
⇒ Προσοχή στο χρόνο εφαρμογής του τελευταίου ποτίσματος πριν την συγκομιδή.
Καλλιέργεια και κατεργασία του εδάφους
Κατά την επιλογή του προγράμματος κατεργασίας του εδάφους του συκεώνα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη η μηχανική του σύσταση και η κλίση του αγρού.
Συνήθως η πρακτική που ακολουθείται είναι:
• Κατεργασία του εδάφους τους μήνες Οκτώβριο – Νοέμβριο, καταστροφή της επιφανειακής κρούστας το Φεβρουάριο-Μάρτιο.
• Κατεργασία την Άνοιξη.
• Φρεζάρισμα περίπου 1 με 2 μήνες πριν την συγκομιδή.
Η κατεργασία πρέπει να γίνεται σε απόσταση από τον κορμό του δένδρου για την αποφυγή της δημιουργίας πληγών και την καταστροφή των ριζών. (Ενδεικτικά σε απόσταση 1-1,5 φορά την διάμετρο της κόμης του δένδρου.)
Διατήρηση φυσικού χλωροτάπητα με επαναλαμβανόμενη κοπή του. /ή/ Δημιουργία τεχνητού χλωροτάπητα με ψυχανθή (το υπέργειο τμήμα χρησιμεύσει και ως ζωοτροφή).
Ζιζανιοκτονία (με χημικά) ιδιαίτερα στις αναβαθμίδες και κοντά στον κορμό του δένδρου.
Θρέψη – Λίπανση
Αποφυγή τροφοπενιών και τοξικότητων που καταπονούν τα δένδρα..
Γενικά, η συκιά είναι δένδρο το οποίο χρειάζεται ελαφρά λίπανση. Για την καλή θρέψη των δένδρων στηριζόμαστε στην λίπανση όπως προκύπτει από στοιχεία εδαφοαναλύσεων, φυλλοδιαγνωστικής και αναλύσεων του νερού άρδευσης. Συστηματικές λιπάνσεις γίνονται σε συκεώνες που έχουν εγκατασταθεί σε αμμώδη εδάφη. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις οι λιπάνσεις πρέπει να γίνονται με βάση τις πραγματικές ανάγκες των δένδρων.
Στοιχεία λίπανσης
Άζωτο (Ν): Ανάλογα με τις ανάγκες των δένδρων. (Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι οι ανάγκες σε άζωτο ανά δένδρο ετησίως κυμαίνονται από 0,2 έως και 0,5μονάδες ετησίως.)
Κάλιο (Κ): Προσθήκη Κ εφόσον δεν υπάρχει επάρκεια στο έδαφος. (Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι μπορούν να προστεθούν 0,2 έως και 0,5 λιπαντικές μονάδες Κ2Ο ανά δένδρο ετησίως.)
Ασβέστιο (Ga): Προσθήκη Ga εφόσον διαπιστωθεί έλλειψη. - H συκιά είναι ασβεστόφιλο φυτό.
Μαγνήσιο (Mg): Προσθήκη Μg εφόσον δεν υπάρχει επάρκεια. – (Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι μπορούν να προστεθούν 0,2 λιπαντικές μονάδες ΜgΟ ανά δένδρο ετησίως).
Οι λόγοι Κ/Ga ή Κ/(Ga+Mg) έχουν σημασία για την καλή ανάπτυξη των δένδρων και την ποσότητα και ποιότητα παραγωγή ωστόσο, δεν υπάρχουν στοιχεία για τα όρια τους στην Ελλάδα.
• Χλωρά λίπανση με ψυχανθή
• Προσθήκη κοπριάς.
Κλαδέματα
Με το κλάδεμα διαμορφώνεται το σχήμα του δένδρου ώστε να υπάρχει καλός αερισμός και φωτισμός της κόμης του και αποκαθίσταται η άριστη σχέση μεταξύ της βλάστηση και της παραγωγής.
Κλάδεμα διαμόρφωσης. Το σύνηθες σχήμα είναι κύπελλο με έναν κορμό και 3-5 δυνατούς βραχίονες.
Υπάρχουν διάφορες παραλλαγές:
Κλάδεμα παραγωγής. Eλαφρύ κλάδεμα αφαίρεση κλαδίσκων σε ακατάλληλη θέση, με λάθος κατεύθυνση, η αυτών που πλεονάζουν. Επίσης αφαιρούνται κλαδίσκοι ή τμήματα που είναι ύποπτα για ασθένειες ή προσβολές από έντομα.
⇒ Αφαίρεση παραφυάδων από την ρίζα στην βάση του κορμού.
Έντομα που προκαλούν ζημία στον αγρό
Γενικά, η αντιμετώπιση των εντόμων της συκιάς έχει δύο κυρίους άξονες.
Την παρακολούθηση του πληθυσμού των εντόμων με διάφορους τύπους παγίδων και παρακολούθηση της προσβολής με δειγματοληψία.
Συλλογή, απομάκρυνση και καταστροφή κατά το δυνατό:
• Προσβεβλημένων καρπών, φύλλων και κλάδων.
• Ύποπτων για προσβολή καρπών,φύλλων, κλάδων.
• Μη εμπορεύσιμων καρπών (σχισμένων, με ε-γκαύματα, μικρών, κακοσχηματισμένων κ.ά).
⇒ Διατήρηση της αυτοφυούς βλάστησης ή δημιουργία τεχνητής σε ένα ποσοστό περίπου 5% της έκτασης του συκεώνα είτε με την μορφή αλσυλίων ή σε ζώνη περιφερειακά του αγρού. Η βλάστηση θα πρέπει να αποτελείται από δένδρα, θάμνους και ποώδη φυτά.
Δίπτερα - Μύγες
Μαύρη μύγα της συκίας ή λογχαία των συκών. (Silba adipata συν. Carpolonchoea aristella). Μικρή μύγα 3-5 χιλ. μαύρου μεταλλικού χρώματος με ιώδης ανταύγες ερυθρούς οφθαλμούς και αιχμηρό ωοθέτη. Η προνύμφηείναι στενόμακρη (6-8χιλ.) και συχνά συγχέεται με αυτές των άλλων διπτέρων. Η νύμφωση γίνεται στο έδαφος. Έχει περίπου 4-6 γενεές το έτος.
Ζημιά: Το θηλυκό γεννά τα αυγά του στα λέπια των ματιών (οπή) των άγριων και ήμερων συκών ανεξαρτήτου ωριμότητα, σε αντίθεση με τα άλλα δίπτερα που ωοτοκούν στους ώριμους ή κοντά στην ωρίμανση καρπούς. Οι προνύμφες ορύσσουν στοές τρώγοντας την σάρκα και τα άνθη του συκών. Εκτός της άμεση ζημία προκαλούν και έμμεση ζημία στην παραγωγή γιατί προσβάλλουν τα άγρια σύκα (επικονιαστές) όπου ζει και ο ψηνάς.
Καταπολέμηση: Διαφανείς παγίδες τύπου ΜcPhail (εξανόλη με θειϊκό αμμώνιο / ή άλλες εκλυστικές ουσίες).
Απομάκρυνση και καταστροφή, των ερινεών μετά την γονιμοποίηση, των προσβεβλημένων, των ύποπτων για προσβολή καθώς και μη εμπορεύσιμων καρπών από τον συκεώνα.
Χημική καταπολέμηση: Εφαρμογή δολωματικών ψεκασμοί εάν η προσβολή υπερβαίνει τα 5-10 προσβεβλημένα σύκα ανά δένδρο.
Απαγορεύονται η χρήση χημικών ψεκασμοί όταν βρισκόμαστε στην συγκομιδή.
Μύγα της Μεσογείου (Ceratitis capitata). Μικρή μύγα (4-5χιλ.) με μαύρες, υπόλευκες, καστανές και κίτρινες περιοχές ή / και ΄΄σχέδια΄΄ στο σώμα και τα διαφανή φτερά της. Η προνύμφη είναι «ακέφαλη», σχεδόν κυλινδρική υπόλευκη μήκους έως 6-8χιλ. Το έτος έχει από 3 έως και 7 γενεές. Νυμφώνεται μέσα σε καρπούς και ίσως στο έδαφος.
Ζημιά: Το θηλυκό εναποθέτει τα αυγά του σε οπές που ανοίγει με τον ωοθέτη στα ώριμα ή σχεδόν ώριμα σύκα. Οι προνύμφες τρέφονται ορύσσοντας στοές μέσα στον καρπό. Ιδιαίτερα προβλήματα παρουσιάζονται σε συκεώνες που γειτονεύουν με αγρούς με εσπεριδοειδή.
Καταπολέμηση: Λαμβάνονται σχεδόν τα ίδια μέτρα με την λογχαία.
Απαγορεύονται η χημική καταπολέμηση κατά την συγκομιδή των καρπών.
Συγκομιδή των σύκων που είναι ώριμα ή σχεδόν στην ωριμότητα τους σε ημερήσια βάση.
Η μύγα του ξυδιού (Drosophilla spp./D. melanogaster). Μικρή μύγα (2-3χιλ), χρώματος καστανέρθρου. Η προνύμφη (2χιλ.) λευκή, χωρίς πόδια. Το ενήλικο θηλυκό γεννά σε σχισμένους, υπερώριμους και σαπισμένους καρπούς. Ζημία: Ποιοτική υποβάθμιση προϊόντος, απόρριψη και δευτερευόντως ποσοτική. Είναι έντομο της ψυχρή περιόδου επιζήμιο για τις όψιμες ποικιλίες.
Καταπολέμηση: Τα ίδια μέτρα τα οποία λαμβάνονται για τα παραπάνω έντομα. Επιπλέον:
Μέτρα για την πρόληψη μείωση του ποσοστού των σχισμένων καρπών.
Απομάκρυνση των σχισμένων και σάπιων καρπών σε ημερήσια αν είναι δυνατόν βάση.
Κοκκοειδή
Ο Κηροπλάστης ή Ψώρα της συκιάς (Ceroplastes rusci ). To ενήλικο άτομο είναι περίπου ωοειδή (3-5 χιλ), ρόδινο καλυμμένο με κηρώδες πλάκες, θυμίζοντας χελώνα. Από τις πλάκες στις προνύμφες, που μοιάζουν με τα ενήλικα, φύονται κηρώδη νημάτια.
Ζημιά: Απομυζούν χυμούς από τα φύλλα, τους βλαστούς ακόμα και τους καρπούς καταπονώντας το δένδρο. Επίσης, παράγει μελίτωμα όπου αναπτύσσεται ο μύκητας της καπνιάς, υποβαθμίζοντας έτσι έμμεσα την παραγωγή.
O πληθυσμός του εντόμου εμφανίζει έντονες διακυμάνσεις από χρονιά σε χρονιά.
Καταπολέμηση:
• Προστασία των φυσικών εχθρών / δημιουργία καταφυγίων
• Παγίδες ταινίας για την σύλληψη των προνυμφικών και ενήλικων ατόμων
• Αφαίρεση και καταστροφή βαριά προσβεβλημένων βλαστών, φύλλων και καρπών.
Κλαδέματα που έχουν στόχο τον καλό αερισμό της κόμης του δένδρου, αλλά και την αφαίρεση βαριά προσβεβλημένων βλαστών ακόμα φύλλων και καρπών.
Χημική καταπολέμηση συνίσταται μόνο αν ο πληθυσμός του εντόμου είναι μεγάλος να καλύπτει πάνω από 5% της φυλικής επιφάνειας και απαντάται ομοιόμορφα σε όλα τα δένδρα.
Κολεόπτερα
Χρυσόμυγα ή σκαθάρι των σύκων (Cotinis sp.- C. mutabilis.) Το ενήλικο (2-3 εκ) έχει χρώμα πράσινο μεταλλικό. Η προνυμφή είναι ευμεγέθη λευκή/κρεμ έχει τρία ζευγάρια πόδια και η κοιλία είναι σκούρα στο ακρό της και κεκεμένη
Ζημιά: Το ενήλικο τρέφεται από τους καρπούς ανοίγοντας τρύπα τα αποχωρήματα του λερώνουν την εξωτερική τους επιφάνεια. Η προνύμφη τρέφεται με οργανική ουσία.
Καταπολέμηση:
Αποφεύγουμε να συσσωρεύουμε οργανικά υπολείμματα μέσα στον συκεώνα.
Στους αγρού όπου το πρόβλημα είναι σοβαρό:
• Κατάκλυση του αγρού με νερό ή
• Μειώνουμε τα ποτίσματα αφήνοντας το έδαφος να ξεραθεί.
Ψύλλα της Συκιάς (Homotoma ficus). Έχει μια γενεά το έτος. To ενήλικο ζει στην κάτω επιφάνεια των φύλλων. Η προνύμφη στου οφθαλμούς και στα φύλλα.
Αnthophila nemorana Λεπιδόπτερα.
Τρέφεται με το παρέγχυμα στην κάτω επιφάνεια των φύλλων καλυμμένη μέσα σε μεταξένια νήματα.
Έντομα αποθηκών που προσβάλουν τα σύκα από το χωράφι.
Σκαθάρι των ξερών φρούτων (Carpophilus hemipterus). Έχει ευρύ κύκλο ξενιστών, προσβάλλει αποθηκευμένα προϊόντα, ανάμεσα τους ώριμα, σαπισμένα και ξερά σύκα. Τα ενήλικα άτομα (2-4 χιλ.) έχουν χρώμα μαύρο έως καφέ, τα έλυτρα φέρουν ανοικτότερου χρώματος κηλίδες που δεν καλύπτουν πλήρως την κοιλία. Η προνύμφη (1,5- 2,5χλ) είναι λευκή με χιτινισμένη κεφαλή. Διαχειμάζει. Στις αποθήκες ως ενήλικο και ως προνύμφη ή ως νύμφη στο έδαφος.
Λεπιδόπτερα
Σκουλήκι των σύκων ή της σταφίδα (Εphestia (Carda) cautella).
Επίσης απαντάται και το:
Μεσογειακό σκουλήκι των αλέυρων (Ephestia (Anagasta) kuhniella).
Mικρές πεταλούδες χρώματος τεφροκάστανου που δραστηριοποιούνται την νύχτα. Οι προνύμφες (20χιλ.) χρώματος υπόλευκου ή ρόδινου τρέφονται προσβάλ λοντας διάφορα αποθηκευμένα προϊόντα και στις θέσεις διατροφής παράγουν μεταξένια νήματα.
Ζημία από τα παραπάνω έντομα: Ποιοτική υποβάθμιση και ποσοτική ζημιά των συκών. Οι προσβολές από τα έντομα ξεκινούν από τον αγρό και συνεχίζονται στην αποθήκη. Τα παραπάνω έντομα εισέρχονται και στις αποθήκες. Δεν προσβάλουν τα νωπά σύκα.
Καταπολέμηση:
• Τοποθέτηση παγίδων πριν την ωρίμανση των σύκων.
• Συλλογή των προσβεβλημένων και μουμιοποιημένων συκών από τα δένδρα, καθώς και αυτών που έχουν πέσει στο έδαφος και καταστροφή τους.
• Γρήγορη, έγκαιρη, συγκομιδή των ώριμων σύκων σε καθημερινή βάση.
• Φύτευση ποικιλιών με μικρή οπή (μάτι) στον καρπό.
• Στις λιάστρες τα ξερά σύκα πρέπει να σκεπάζονται
• Οι χώροι αποθήκευσης των συκών πρέπει να είναι διατηρούνται καθαροί να χωρίς έντομα.
• Απεντόμωση στους χώρου αποθήκευσης και του προϊόντος
Υποκαπνισμός του χώρου αποθήκευσης μόνο αν γίνεται από εξειδικευμένο προσωπικό και με εγκεκριμένα σκευάσματα (μόνο για τα ξηρά σύκα και του προϊόντος.
• Με κενό (για ξερά σύκα)
• Συνδυασμός κενού με κατάψυξη
Εμβάπτιση σε νερό υψηλής θερμοκρασίας. – Ακολουθεί στέγνωμα.
Η χρήση τροποποιημένης ατμόσφαιρας ή ακτινοβολίας για την απεντόμωση των ξηρών σύκων θα μπορούσε να εφαρμοστεί αλλά δεν υπάρχουν επαρκεί δεδομένα για την πρακτική αυτή στην Ελλάδα.
Ακάρεα
Το άκαρι της συκιάς. (Αceria fici). Σκωληκόμορφο ακάρι με δύο ζεύγη ποδιών στον προνώτο. Προτιμά το εσωτερικό της κόμης του δένδρου και τρέφεται στα νεαρά φύλλα και τους οφθαλμούς. Διαχειμάζει στα λέπια των οφθαλμών. Το άκαρι αυτό είναι φορέας του ιού του μωσαϊκου της συκιάς.
Tετράνυχοι (Τetranychus urticae - δίστοιχτος τετράνυχος). Μικρό αραχνίδιο με δύο χαρακτηριστικές σκούρου χρώματος κηλίδες στο κιτρινωπό σώμα τους και παράγει ιστό. Ζει και τρέφεται στην κάτω επιφάνεια των φύλλων. Ευνοείται από ξηροθερμικές συνθήκες Διαχειμάζει σαν ώριμο θηλυκό σε ρυτιδώματα του φλοιού και στα ζιζάνια.
Ζημία: Συνήθως οι ζημίες που προκαλούν δεν είναι σοβαρές. Στις θέσεις διατροφής εμφανίζονται μικροσκοπικά στίγματα. Σε μεγάλους πληθυσμούς τα φύλλα εμφανίζουν καφετιάσματα, φυλλόπτωση και σπάνια προκαλούν καχεξία στους νεαρούς βλαστούς.
Η σοβαρότερη ζημία είναι η μετάδοση του ιού του μωσαϊκού της συκίας από το A. fici
Καταπολέμηση:
• Ενδυνάμωση των δένδρων
• Προστασία των αρπακτικών και των καταφυγίων τους.
• Μείωση της σκόνης γύρω και μέσα στον συκεώνα.
• Παρακολούθηση για την ανεύρεση ακάρεων στα φύλλα.
Νηματώδης Pratylenchus sp.,- P. vulnus, Meloidogyne sp., - M. incognita & M. javanica Xiphinema sp., - X. index. Μικροσκοπικοί σκωληκόμορφοι οργανισμοί του εδάφους τρέφονται στις ρίζες επιφανειακά ή εντός αυτών, απομυζώντας χυμούς. Τα φυτά είναι πιο ευπαθή όταν είναι νεαρά, βρίσκονται κάτω από υδατικό στρες ή σε κακή θρεπτική κατάσταση - αδύναμα.
Ζημιά: Στην ρίζα των φυτών εμφανίζονται μικρότερες ή μεγαλύτερες νεκρωτικές περιοχές. Σε σοβαρές προσβολές μειώνονται τα ριζικά τριχίδια και το ριζικό σύστημα είναι περιορισμένο. Γενικά προκαλούν μείωση της ανάπτυξης των δένδρων και της παραγωγής.
Καταπολέμηση:
• Πολλαπλασιαστικό υλικό υγιές και απαλλαγμένο από νηματώδεις.
• Νηματοδολογική σε συνδυασμό με εδαφολογκή ανάλυση.(Μηχανική σύσταση του εδάφους).
• Πριν την καλλιέργεια του συκεώνα σχολαστικός λεπτομερής καθαρισμός των εργαλείων και μηχανημάτων κατεργασίας του εδάφους.
• Τα προβλήματα που δημιουργούν οι νηματώδεις σε συκεώνες δεν έχουν μελετηθεί εκτενώς. Σε ξερικούς μη αρδευώμενους συκεώνες δεν φαίνεται να δημιουργούνται προβλήματα.
Μυκητολογικές - Ασθένειες
Γενικά μέτρα για την καταπολέμηση των ασθενειών.
Στη συκιά καλλιεργητικές πρακτικές όπως:
Το κλάδεμα πρέπει να έχει σαν στόχους και να εξασφαλίζει τον καλό αερισμό της και της κόμης του δένδρου.
⇒ Συλλογή, απομάκρυνση και καταστροφή των προσβεβλημένων, των ύποπτων για προσβολή καρπών, φύλλων και βλαστών.
⇒ Η λίπανση και η άρδευση του συκεώνα πρέπει να είναι ισορροπημένες. Να στηρίζονται σε πραγματικές ανάγκες των δένδρων που προκύπτουν από εδαφολογικές αναλύσεις, φυλλοδιαγνωστική.
Μυκητολογικές ασθένειες που η προσβολή μπορεί να ξεκινά στον αγρό και να εξελίσσονται στην αποθήκη
Σήψεις καρπών
Οι σήψεις των καρπών είναι ένα σύνδρομο ασθένειας που οφείλονται σε διαφορετικά είδη μυκήτων. Η παρουσία τους μπορεί να υποβαθμίσει και να μειώσει την παραγωγή σε ποσοστό πάνω από 30%. Ανθεκτικές ποικιλίες συκιάς στους παραπάνω μύκητες δεν υπάρχουν.
Τα είδη μυκήτων που προκαλούν τις σήψεις των καρπών:
Α) Από μύκητες του γένους Αspergillus (Aspergillus sp., Α. flavus, A. parasiticus Α. niger κ.ά.): Η ασθένεια απαντάται σε νωπά σύκα αλλά είναι ιδιαίτερα σοβαρή στα ξηρά. Ανάλογα με την χρονιά προκαλούν μείωση της παραγωγή έως και 30%. Η παρουσία τους συνδέεται με την ανάπτυξη αφλατοξινών. Οι βροχές και η δροσιά που ευνοούν την ανάπτυξη των σήψεων.
Συμπτώματα: Η σήψη ξεκινά από την οπή του καρπού όταν οι καρποί είναι σχεδόν στην ωριμότητα (εξωτερικά πράσινος) και επεκτείνεται καθώς ο καρπός ωριμάζει. Εσωτερικά το χρώμα της κοιλότητας των σύκων είναι αλλοιωμένο και μετατρέπετε σε μια μαύρη μάζα από τα κονίδια του μύκητα πιέζοντας τον καρπό αυτά εξέρχονται από την οπή. Φορείς της ασθένειας είναι τα έντομα και οι προνύμφες των εντόμων που εισέρχονται στο εσωτερικό τους.
Καταπολέμηση:
• Η εφαρμογή όλων των μέτρων για την αντιμετώπιση των εντόμων-εχθρών.
Μέτρα για την μείωση του ποσοστού των σχισμένων καρπών.
• Απομάκρυνση και καταστροφή των προσβεβλημένων ή ύποπτων για προσβολή συκών από τα παθογόνα, των σχισμένων και γενικά των ζημιωμένων σύκων.
• Τα σύκα πρέπει να συγκομίζονται σε ημερήσια βάση. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα, για τα σύκα που προορίζονται για ξερά και συλλέγονται αφού πέσουν στο έδαφος.
Επιμελημένη και ταχεία ξήρανση των σύκων
• Προσεκτική ποιοτική επιλογή των συκών και απόρριψη όσων φέρουν συμπτώματα ή είναι ύποπτα προσβολής.
• Μείωση της σκόνης εντός και γύρω από τον συκεώνα για περίοδο έως και ένα μήνα πριν την συγκομιδή.
• Εμπλουτισμός – αύξηση της σχετικής αναλογίας μη αφλατοξινογόνων στελεχών στην μικροχλωρίδα των ασπέργιλλων εντός του συκεώνα.
Η χρήση χημικών δεν συνιστάται.
Β) Ενδόσηψη των σύκων – εσωτερική σήψη – καφέ σήψη ή μαλακή σήψη. (Fusarium sp. F. moniliforme, δευτερευόντως F. solani, F. dimerum κ.ά.): Η ασθένεια αναπτύσσεται μόνο σε ώριμους ή σχεδόν ώριμους καρπούς. Οι άγουροι καρποί δεν είναι επιδεκτικοί στην μόλυνσης. Οι ασθένεια απαντάται στις ποικιλίες ή τις εσοδείες των ποικιλιών που γονιμοποιούνται από τον ψήνα, στις παρθενοκαρπικές ποικιλίες σπάνια απαντάται.
Συμπτώματα: Κατά την ωρίμανση η περιοχή γύρω από την οπή του σύκου γίνεται υδαρής σταδιακά εκτίνεται μέχρι και τον ποδίσκο. Ένα κρυστάλλινο χρώματος κεχριμπαριού δάκρυ εξέρχεται από την οστιόλη. Στα ξερά σύκα στην επιφάνεια της σάρκας εντός της κοιλότητας εμφανίζεται ένα στρώμα λεπτής λευκής σκόνης που είναι η καρποφορίες του μύκητα.
Ειδικά μέτρα για την καταπολέμηση της ενδόσηψης:
• Απορρίπτουμε τους ύποπτους για την ασθένεια ερινεούς.
• Οι άγριες συκιές να βρίσκονται σε απόσταση τουλάχιστον 50 μ. από τον εμπορικό συκεώνα.
Αποφυγή χρήσης πολλών ερινεών για την γονιμοποίηση των συκών. 2 ή 3 ψήνες ανά σύκο είναι ιδανικός αριθμός για την γονιμοποίηση. Την περίοδο της γονιμοποίησης συλλέγουμε κάθε τρίτη μέρα 20 σύκα και υπολογίζουμε τον μέσο όρο των ψηνών εντός τους. Αν είναι περισσότεροι μειώνουμε του ερινεούς αν είναι λιγότεροι τους αυξάνουμε.
Αλτερναριώσεις (Alternaria sp. Α. alternata).
Πιθανή παρουσία: Cladosporium herbarum Ulocladium altum. Τα σύκα μολύνονται από πληγές στην εξωτερική επιφά- νεια και από την είσοδο προνυμφών. Διαχειμάζουν στα φυτικά υπολείμματα στο έδαφος. Συμπτώματα: Εξωτερικά εμφανίζονται ελαιώδεις κηλίδες, αργότερα γίνονται καφέ έως και μαύρες. Απαντάται συνήθως σε σημεία επαφής των σύκων με άλλες επιφάνειες. Αργότερα, οι κηλίδες γίνονται μαλακές, υδαρής και σταδιακά η σήψη επεκτείνεται σε όλη την επιφάνεια.
Βοτρύτης (Βotrytis cinerea).
O μύκητας προσβάλει τους νεαρούς βλαστούς αλλά και καρπούς. Εισέρχεται από τα σύκα τα οποία παραμένουν στους βλαστούς τον χειμώνα, από τις ουλές των φύλλων, και από τους βλαστούς που έχουν ζημιωθεί από το παγετό. Συχνά στους μολυσμένους βλαστούς προκαλούνται και έλκη. Η ασθένεια ευνοείται την άνοιξη, όταν οι συνθήκες είναι υγρές και κρύες.
Καταπολέμηση:
Τα κλαδέματα και η αφαίρεση των προσβεβλημένων οργάνων βλαστών καρπών κ.α. ελέγχουν αποτελεσματικά την ασθένεια.
Σκωρίαση της Συκιάς (Physopella fici συν.Cerotelium fici)
Διαχειμάζει στους προσβεβλημένους φυτικούς ιστούς (καρπούς και φύλλα) στα φύλλα και στο έδαφος.
Συμπτώματα: Μικρές κίτρινές ή κιτρινοπράσινες κηλίδες στα φύλλα. Οι κηλίδες καθώς μεγαλώνουν αποκτούν χρώμα καστανό ή καστανέρυθρο. Στην κάτω επιφάνεια των φύλλων σχηματίζονται οι καρποφορίες του μύκητα. Σε σοβαρές προσβολές τα φύλλα κιτρινίζουν και έχουμε αποφύλλωση. Τα νεαρά φύλλα είναι πιο ευπαθή. Η ασθένεια ευνοείται από την επί μακρών διαβροχή των φύλλων, πχ. σχηματισμό δρόσου.
Καταπολέμηση:
• Συλλογή και απομάκρυνση των πεσμένων φύλλων από το έδαφος.
• Το εσωτερικό της κόμης των δένδρων πρέπει να αερίζεται και να φωτίζεται επαρκώς.
Χημική καταπολέμηση.
Ανθράκνωση. Glomerella cingulata/Colletotrichum gleosporoides.
Διαχειμάζει στους προσβεβλημένους καρπούς στο έδαφος και πάνω στο δένδρο.
Συμπτώματα: Προσβάλει τα φύλλα και τους καρπούς. Στα φύλλα σχηματίζονται μικρές βυθισμένες κηλίδες σκούρου χρώματος. Συχνά μεγάλες περιοχές στα φύλλα γίνονται καφέ. Τα φύλλα τελικά ξεραίνονται και πέφτουν. Στους καρπούς αναπτύσσονται παρόμοιες κηλίδες όπου στο κέντρο αναπτύσσονται καρποφορίες του παθογόνου. Επίσης μπορούν να εξελιχθούν και μαλακές σήψης. Τα σύκα πέφτουν στο έδαφος ή παραμένουν πάνω στο δένδρο και μουμιοποιούνται.
Καταπολέμηση:
Συλλέγουμε, απομακρύνουμε και καταστρέφουμε τους πεσμένους καρπούς στο έδαφος.
Η πτώση των καρπών
Δεν οφείλεται σε ένα αίτιο αλλά σε πολλά. Έτσι μπορεί να είναι φυσιολογική ή να προέρχεται από προβλήματα στην θρέψη και άρδευση ή σε παθολογικά αίτια, ακόμα στις καιρικές συνθήκες.
Τα εγκαύματα στους καρπούς
Πρακτικές αντιμετώπισης:
Α) Που ευνοούν την διατήρηση υγιούς φυλλώματος για μεγάλο χρονικό διάστημα
Β) Επάρκεια καλίου
Το σχίσιμο των καρπών
Πρακτικές αντιμετώπισης:
• Ισορροπημένη λίπανση και άρδευση ανάλογα με τις εδαφοκλιματικές συνθήκες.
Η συγκομιδή των σύκων
Τα σύκα συλλέγονται και καταναλώνονται νωπά ή ξερά.
Νωπά σύκα
Α) Ο καρπός πρέπει να συλλέγεται ώριμός ή σχεδόν ώριμος.
Β) Η συλλογή του καρπού γίνεται με προσοχή χωρίς τραυματισμούς και με ελαφρά συστροφή του.
Γ) Οι συγκομιδή πρέπει να γίνεται σε ημερήσια βάση και τις πρωινές ώρες.
Ξερά σύκα
Ο ξερός καρπός φτάνει στο στάδιο της πλήρους ωρίμανσης ή υπερωρίμανσης. Αρχίζει να "σταφιδιαζει" αυξάνοντας την περιεκτικότητα του σε σάκχαρα. Η συλλογή του γίνεται σε ημερήσια βάση με τους εξής τρόπους:
Α) Από το δένδρο με το χέρι
Β) Από δίχτυα που τοποθετούνται κάτω από δένδρο, σε απόσταση από το έδαφος 80εκ.
Γ) Από το έδαφος κάτω από την κόμη του δένδρου αφού προηγουμένως το έδαφος έχει καθαριστεί καλά και ισοπεδωθεί.
